Academisch geschoolde leraar is nodig

Ieder jaar reikt de KNAW samen met het ministerie van ocw de Onderwijsprijs uit voor de beste profielwerkstukken van vwo-leerlingen. Ook dit jaar viel weer op hoe vaak de winnaars waren begeleid door academisch geschoolde leraren, en tot wat voor fantastische prestaties zij komen. Leraren die zelf onderzoek hebben gedaan aan een universiteit, stimuleren hun leerlingen vaak onderwerpen wetenschappelijk aan te pakken. Dit jaar was er één docent die al voor de vijfde keer begeleider was van een winnend profielwerkstuk. Die docent was, misschien niet geheel toevallig, zelf gepromoveerd.

Het vwo heet niet voor niets ‘voorbereidend wetenschappelijk’. Juist academisch geschoolde docenten leiden scholieren naar een wetenschappelijke manier van denken en stimuleren het vermogen de juiste, kritische vragen te stellen. Wie pas op de universiteit begint zich die eigen te maken, heeft kostbare tijd verloren. Bovendien kunnen leraren en mentoren die zelf een universitaire opleiding hebben gevolgd, hun leerlingen een concreter beeld geven van hoe dat is. Dit helpt leerlingen keuzes te maken die bij hen passen.

Instroom

Jammer genoeg komen er steeds minder van deze leraren. Terwijl veel van de eerstegraads docenten die met pensioen gaan een universitair diploma hebben, stromen er docenten in met zowel universitaire als hbo-diploma’s. Ook hbo-geschoolde eerstegraads leraren zijn onmisbaar in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Maar ondertussen daalt het aantal academici dat een opleiding tot leraar doet. In 2012 studeerden er nog circa 1000 academisch geschoolde leerkrachten af. In 2022 zijn dat er naar verwachting 800.

Wij zien die instroom graag weer stijgen. Er zijn wel stappen in de goede richting gezet, maar er is meer nodig. Zo duurt de opleiding een jaar langer. Lager collegegeld zou al helpen.

Een tweede, betere mogelijkheid: in de praktijk vinden bijvoorbeeld bètastudenten het onaantrekkelijk om na hun studie in het extra jaar vrijwel alleen met educatieve vakken bezig te zijn. Laat hen daarom al tijdens hun vak-inhoudelijke master didactische vakken volgen, en na een basiskwalificatie alvast gaan werken als leraar, onder goede begeleiding. Zulke initiatieven zijn er al. Koester en versterk die.

Een derde mogelijkheid is om het voor meer universitaire studenten mogelijk te maken de lerarenopleiding te doen. Nu kunnen alleen studenten met een vakspecialistische bachelor dat. Beter is te kijken welke mensen die een ‘brede bachelor’ hebben gedaan, ook geschikt zijn om vakdocent te worden. Bijvoorbeeld: wie Europese studies heeft gedaan, kan prima docent Duits worden mits diegene uiteraard beschikt over voldoende kennis van de Duitse taal en cultuur.

Ontplooiing

Niet alleen de instroom moet beter. Ook de uitstroom moet worden tegengegaan. Academisch geschoolde docenten stappen vaker over naar andere beroepen dan andere docenten. Aan het geld hoeft dit niet per se te liggen: eerstegraadsdocenten kunnen ruim 5000 euro bruto per maand verdienen. Belangrijker is hun ruimte te geven voor ontplooiing. Bied hun interessante projecten en stimulansen, zorg dat leraren verbonden blijven met het actuele onderzoek aan de universiteit.

Verder kan de academische wereld nog nadrukkelijker uitdragen dat leraar een waardevol beroep is. En hoogleraren zouden afstudeerders moeten aanmoedigen om in het onderwijs te gaan werken. Ook promovendi zouden meer stimulansen kunnen krijgen om die stap te maken na hun promotie.

De prachtige profielwerkstukken die we bij de KNAW mogen bekronen, tonen dat docenten, leerlingen én ons hoger onderwijs baat hebben bij goed geschoolde docenten. Samen moeten we leerlingen écht voorbereiden op een universitaire studie. En samen moeten we studenten enthousiasmeren voor een mooi en belangrijk vak.

Lees ook: Wat de verschillen zijn tussen universitair en hbo-geschoolden docenten. Twee wiskundeleraren aan het woord.