48 uur in een trailer naar Turkije

Op een warme woensdagochtend arriveerde de vrachtwagen, een vrij nieuwe Scania R580, rond 11 uur bij de grensovergang. Het was 22 juli 2015 en de wagen viel op door zijn rode cabine en Nederlandse kentekenplaat. Na een half uurtje gingen medewerkers van de Nederlandse dierenwelzijnsorganisatie Eyes on Animals naar de truck toe.

Samen met collega's van de Duitse Animal Welfare Foundation bivakkeerden ze al een dag bij deze grensovergang tussen Bulgarije en Turkije bij Kapikule, de buitengrens van de Europese Unie. Ze zouden er een dikke week blijven om vrachtwagens met vee te bestuderen. Turkije importeert sinds 2010 levend vee uit verschillende landen van de EU, en de route voert via Kapikule. De grensovergang heeft bij dierenwelzijnsorganisaties een slechte naam: de wachttijden zijn er vaak lang, soms een paar uur maar soms ook meerdere dagen. Vooral in de zomer is het er heet, en er zijn nauwelijks voorzieningen om dieren te verzorgen. Hun welzijn is hier in het geding, stelt Eyes on Animals, terwijl de EU daar duidelijke wetgeving voor heeft.

De rode truck vertegenwoordigde een ingewikkelde administratieve constructie vol uitbestede verantwoordelijkheden. De wagen was gehuurd door een transportbedrijf uit Drenthe. Het vee aan boord (60 jonge stieren verdeeld over twee verdiepingen van de trailer) kwam uit Frankrijk. Het transport, dat vijf dagen geleden was vertrokken, reed in opdracht van een Belgische exporteur. De beesten hadden, met tussenstops in Hongarije en Roemenië, als bestemming een Turkse mesterij, vanaf de grens bij Kapikule nog 600 kilometer.

Als de medewerkers van Eyes on Animals de trailer bekijken, zien ze dat het ventilatiesysteem niet aan staat. De watertoevoer staat wel aan, maar ziet er niet schoon uit en de dieren lijken te vechten om water. Ze zijn sinds een rustpauze in Roemenië niet uit de wagen geweest. Met de nog resterende reistijd tot de bestemming zullen ze 48 uur in de trailer hebben gezeten, terwijl dat volgens de Europese regels maximaal 29 uur mag zijn. Een van de stieren in de Drentse trailer loeit, andere zien er vermoeid uit. Twee stieren hebben een gebroken hoorn, een van de dieren bloedt. Dat kan komen door de scheidingsschotten in de trailer, die niet doorlopen tot op de grond. Daardoor kunnen dieren er onbedoeld een poot of hun kop onder steken en zich verwonden. De temperatuur op het benedendek is 32 graden, op het bovendek 34 graden. Volgens de transportrichtlijnen van de EU mag dit maximaal 30 graden zijn. De chauffeur is dus in overtreding: de dieren zijn te lang niet uitgeladen en het is te warm in de wagen.

undefined

Melding bij autoriteiten

Eyes on Animals doet een melding bij de Franse autoriteiten, de lading vee is immers Frans. Ook gaat er in augustus een e-mail naar de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Die heeft formeel niks te zeggen over dit specifieke transport, maar wellicht kan zij de Nederlandse vervoerder eens onder de loep nemen? Het Drentse bedrijf krijgt zelf ook een e-mail, met een uiteenzetting van wat er mankeerde aan zijn wagen.

De NVWA reageert binnen een dag: ze heeft het ministerie van economische zaken ingelicht. Ook is een bericht gestuurd aan transportorganisaties, met het dringende verzoek om bij het plannen van veetransporten naar Turkije rekening te houden met de omstandigheden bij de grensovergang. De controle op de rijtijden van de Drentse chauffeur valt volgens de NVWA onder verantwoordelijkheid van Frankrijk, waar de rit begon. Eyes on Animals weet welke Franse ambtenaar met de zaak belast is en geeft de contactgegevens door, zodat Nederland en Frankrijk kunnen samenwerken.

In die week in juli inspecteren Eyes on Animals en de Animal Welfare Foundation bij de Turkse grens in totaal 86 veewagens, waarvan twee met Nederlandse kentekens. Alle 86 trucks vervoeren ofwel drachtige jonge koeien ofwel meststieren. Vrijwel alle chauffeurs overtreden de Europese transportrichtlijnen. In een Poolse vrachtwagen met Duitse koeien blijkt één dier te zijn overleden en een ander aan het eind van haar Latijn. In veel andere wagens zijn te veel dieren geladen, hebben die weinig water of staan zij met hun poten in een dikke laag mest. De meeste overtredingen worden gezien bij trucks uit Polen, Bulgarije en Roemenië. Veel ogenschijnlijke knulligheden vallen op: chauffeurs hebben geen emmer bij zich om dieren handmatig water te geven, of geen ladder om voer op de bovenverdieping van de trailer te krijgen.

Dat beeld is niet nieuw. Sinds Eyes on Animals in 2010 voor het eerst ging kijken bij Kapikule is er weinig veranderd. De truckchauffeurs kunnen daar zelf weinig aan doen - zij worden geconfronteerd met lange wachttijden en gebrekkige infrastructuur.

Op vragen van Eyes on Animals antwoordde het Turkse ministerie van landbouw in een brief van december 2014 niettemin dat de import van levend vee in Turkije gebeurt volgens de Turkse en Europese wet én voldoet aan de aanbevelingen van de Wereldorganisatie voor diergezondheid. Dat lijkt een papieren werkelijkheid. In de praktijk kan vee een eindje voorbij de grens weliswaar worden uitgeladen om te rusten, maar er is (onbeschut in de volle zon) slechts ruimte voor ongeveer twee vrachtwagenladingen aan vee. En voor alle wachtende dieren aan de grens is één waterpunt beschikbaar, waar chauffeurs een brandslang aan kunnen koppelen - als ze die bij zich hebben.

De EU liet vorig jaar september weten dat ze bekend is met de situatie in Kapikule. Maar het handhaven van de regels, voegde Brussel daar aan toe, is een taak voor de individuele lidstaten. Eyes on Animals ziet ook een verantwoordelijkheid voor de transporteurs: die zouden langs de route samen een rustplaats voor het vee kunnen bouwen. De Europese koepel van vlees- en veehandelaren zegt dat er in allerlei landen inmiddels 'aandacht' is voor wat er zoal komt kijken bij veevervoer naar Turkije.

undefined

Wachten op elkaar

Na de melding bij de NVWA over de Drentse Scania met Franse stieren hoorde Eyes on Animals lange tijd niets. Bij navraag afgelopen december antwoordt de NVWA: "In deze zaak heeft iedereen op elkaar zitten wachten en is er uiteindelijk niets gebeurd." In antwoord op vragen van Trouw zegt een woordvoerder van de NVWA dat er inmiddels een onderzoek is ingesteld. "Maar wij doen geen mededelingen over de voortgang daarvan."

De Drentse veevervoerder meldt op zijn site dat alle wagens van het bedrijf voldoen aan 'de nieuwste Europese richtlijnen' en dat alle chauffeurs gecertificeerd zijn. Telefonisch laat hij weten dat alle transport volgens de regels geschiedt. Op Turkije rijdt zijn bedrijf 'wel eens'. Eyes on Animals zegt hij niet te kennen, van een klacht heeft hij geen weet en inspecteurs van de NVWA heeft hij nog nooit op bezoek gehad.

Directeur Lesley Moffat van Eyes on Animals weet wel een oplossing: een algehele stop van de export van vee uit de EU naar Turkije. "Als je weet dat het vervoer niet volgens de wet kan, moet je het transport niet laten gaan."

undefined

Welzijn versus winst

Tenminste één Nederlands transportbedrijf heeft zijn werkwijze aangepast na klachten van Eyes on Animals. In 2011 bleek er veel mis te zijn bij transporten van Keus en Mollink uit Almelo. Het Duitse keurmerk van het bedrijf werd enige tijd opgeschort. Daarop trof de directie maatregelen: chauffeurs die de regels hadden overtreden werden ontslagen en Eyes on Animals werd gevraagd de Hongaarse chauffeurs van het bedrijf bij te scholen over dierenwelzijn.

Ook besloot het bedrijf op ritten naar Turkije een extra stop te houden in Roemenië. Daardoor duurde de reis wel 24 uur langer en werd die zo'n duizend euro duurder. Inmiddels rijdt hij niet meer op Turkije, vertelt directeur Henk Jan Keus. Voormalige opdrachtgevers belden niet meer na de veranderde manier van werken.

"Heb ik mijzelf uit de markt geprijsd? Je hoeft geen econoom te zijn om dat te concluderen."

undefined

Verbod Nederlands vee

De Nederlandse politiek is zich ervan bewust dat bij de export van vee naar Turkije aandacht moet zijn voor dierenwelzijn. In januari 2013 vond daarom in Den Haag een 'Ethische reflectie' plaats. Eyes on Animals mocht aanschuiven, samen met ambtenaren van Economische Zaken, dierenartsen, een wetenschapper en een vertegenwoordiger van de Nederlandse Bond voor Handelaren in Vee. Na vier uur praten luidde de voorlopige conclusie dat bij vee-export de handelsvrijheid van ondernemers tegenover morele overwegingen van dierenwelzijn staat. Hoe deze twee in de praktijk met elkaar in evenwicht kunnen blijven zou 'op een later moment' op het ministerie worden nagegaan. Wat de uitkomst daarvan is, is drie jaar later nog niet meegedeeld. Wellicht omdat de realiteit de discussie heeft ingehaald: Turkije heeft begin 2015 de grens gesloten voor vee uit Nederland.

Niet vanwege de transportomstandigheden; volgens Veepro, de organisatie ter bevordering van de export van vee, verlangt Turkije dat vee preventief met antibiotica is behandeld.

Maar in Nederland is dat verboden. Veepro is wel bekend met de situatie in Kapikule, zegt directeur Erik Gostelie, en die grensovergang is "een ernstige belemmering". Maar Nederlands vee wordt volgens Gostelie doorgaans vervoerd in 'luxe trailers', en niet bij temperaturen boven 30 graden.

undefined