265 doden bij mislukte staatsgreep Turkije

Militairen verklaarden vrijdagavond de macht in Turkije te hebben overgenomen. Grote groepen Turken gingen daarop de straat op. De hele nacht kwamen meldingen van explosies en beschietingen op verschillende plekken in Turkije. Bij het parlement in Ankara hebben tanks geschoten. Ook bij de luchthaven in Istanbul zijn geweerschoten en explosies gehoord. Het parlementsgebouw in Ankara is zwaar beschadigd geraakt.

De Turkse premier Binali Yildirim zei enkele uren na het begin van de staatsgreep dat de coup is neergeslagen. De Turkse ambassade in Den Haag laat in een verklaring weten dat de regering de situatie onder controle heeft. "De ontwikkelingen in Turkije waren een poging de democratisch gekozen regering in Turkije omver te werpen. Deze poging is door het Turkse volk in eenheid en solidariteit verijdeld." De coupplegers hebben in een gemailde verklaring echter laten weten dat ze 'vastbesloten zijn om door te gaan'.

Turkije heeft Umit Dundar vandaag benoemd tot de nieuwe waarnemend legerleider, nadat legerleider Hulusi Akar was gegijzeld. Hij bleek door rebellen te zijn vastgezet en werd bevrijd tijdens een operatie op een luchtmachtbasis bij Ankara, meldt het Turkse staatspersbureau Anadolu. Hij is in veiligheid gebracht. Er zijn voorlopig vijf generaals en 29 kolonels van hun post gehaald wegens hun rol in de couppoging.

Fethullah Gülen
President Erdogan geeft zijn rivaal Fethullah Gülen de schuld van de coup. De naar de Verenigde Staten uitgeweken moslimgeestelijke was vroeger bevriend met Erdogan, maar de twee hebben al jaren ruzie. Erdogan beweert al langer dat Gülen zijn regering omver wil werpen. De Gülenbeweging tracht 'het land en de oemma' (de gemeenschap van moslims wereldwijd, red.) te verdelen, zei Erdogan in mei volgens de Turkse krant Hürriyet.

Volgens Erdogan heeft de Gülenbeweging in Turkije een parallelle staat gevormd door aanhangers te posteren op sleutelposities bij de rechterlijke macht, politie en in het openbaar bestuur.

(Tekst loopt door onder foto)

Hieronder een overzicht van de gebeurtenissen van afgelopen nacht.

22:00 - 23:00

De Turkse premier Binali Yildirim meldt via de lokale televisie dat een deel van het leger een poging doet om de macht te grijpen. Ook komen er berichten over schoten in de hoofdstad Ankara. Straaljagers en helikopters vliegen over de Turkse hoofdstad. Yildirim roept de bevolking op rustig te blijven. Hij zegt dat de veiligheidsdiensten alles doen wat nodig is om de rust te herstelen.

Een half uur later verklaart het Turkse leger de macht te hebben overgenomen. In een verklaring zegt het leger onder andere dat de mensenrechten zullen worden gerespecteerd en dat alle banden met het buitenland zullen worden gehandhaafd. Verder zal de wet worden gehandhaafd en de eerste prioriteit blijven.

23.00 - 00.00

De stafchef van het Turkse leger is onder de militairen die zijn gegijzeld in de Turkse hoofdstad Ankara. Het leger laat via de staatsomroep TRT een verklaring voorlezen. Daarin wordt onder meer gezegd dat het leger de controle heeft overgenomen van luchthavens en enkele strategische plaatsen in Istanbul.

De omroeper van de TRT meldt dat de verklaring wordt voorgelezen na orders van het leger. Het leger kondigt in de verklaring aan dat de staat van beleg is afgekondigd en dat er zo snel mogelijk een nieuwe grondwet komt. Ook stellen de militairen een avondklok in voor het hele land. De staatsgreep is volgens de militairen nodig omdat de regering de democratie heeft uitgehold. Het land wordt nu door een 'vredesraad' geregeerd die de veiligheid van het volk garandeert.

Tegen half twaalf laat ook de regering weer van zich horen. Zij hebben de macht nog altijd in handen, aldus een woordvoerder. Maar waar is president Erdogan? Die reageert een kwartier later voor het eerst op de gebeurtenissen. Hij roept het Turkse volk op de straat op te gaan en zich op pleinen te verzamelen om een antwoord te geven op de couppoging van het leger. Volgens Erdogan zal de staatsgreep binnen korte tijd zijn opgelost en zullen de degenen die de couppoging hebben gedaan daar zwaar voor boeten. Erdogan is in het buitenland. Hij was op de Turkse tv te zien via een Facetime-verbinding. De president zei terug te keren naar Ankara.

Een 'bron bij de EU' laat persbureau Reuters weten dat de staatsgreep goed voorbereid is en niet het werk van 'een paar kolonels'. "Het ziet er uit als een relatief goed georkestreerde coup door een substantieel deel van het leger'', aldus de bron. "Gezien de schaal van de operatie is het moeilijk voor te stellen dat ze vlak voor de overwinning zullen stoppen."

0:00 - 1:00

Tanks openen het vuur bij Turks parlement in Ankara. Wat het doel van de schoten is, is niet duidelijk. Eerder zijn er berichten over een helikopter boven Ankara die het vuur opende en over een grote explosie. Uit Istanbul komen berichten over geweervuur bij het vliegveld Ataturk. Na een oproep van president Erdogan lijkt het volk massaal de straat op te gaan om tegen de staatsgreep te protesteren.

Aanhangers van de president bezetten onder meer het Taksimplein in het hart van Istanbul, blijkt uit tv-beelden van de zender Al Jazeera. Zij negeren daarmee orders van het leger dat een uitgaansverbod heeft afgekondigd.

EU-buitenlandchef Frederica Mogherini roept via Twitter op tot 'terughoudendheid' en 'respect voor democratische instellingen'. De Italiaanse twittert dat ze in 'constant contact is met Brussel en de EU-delegatie in de Turkse hoofdstad Ankara'.

Bij de afgesloten bruggen over de Bosporus in het Turkse Istanbul zouden drie gewonden zijn gevallen doordat militairen het vuur openden op demonstranten. De leiding van het Turkse leger geeft alle militairen opdracht om terug te keren naar de kazernes, meldt premier Yildirim. Of de militairen aan de opdracht gehoor geven is vooralsnog onduidelijk. Yildirim noemt de plegers van de staatsgreep 'verraders'. Hij riep het volk, net als eerder president Recep Tayyip Erdogan deed, op om de straat op te gaan en te demonstreren tegen de coup. "Turkije is geen derdewereldland'', aldus de premier. Enkele plegers van de staatsgreep worden gearresteerd.

1:00 - 2:00

Nu wordt het echt grimmig. Bij gevechten bij het hoofdkwartier van speciale eenheden in Ankara zouden zeventien politiemensen om het leven zijn gekomen. Het is de eerste melding van doden sinds het begin van de staatsgreep vrijdagavond.

Een helikopter met aan boord plegers van de staatsgreep in Turkije zou zijn neergeschoten door een straaljager van de Turkse luchtmacht. De helikopter zou eerder vrijdagavond boven de Turkse hoofdstad Ankara hebben gevlogen. Bij het Turkse parlement in Ankara heeft een forse explosie plaatsgevonden, meldt het Turkse staatspersbureau Anadolu. Ook uit Istanbul komen meldingen binnen van een grote explosie. Nog altijd vliegen er helikopters over de miljoenenstad aan de Bosporus.

2:00 - 3:00

Er is live op televisie paniek bij omroep CNN Turk, soldaten stormen binnen en er worden geweerschoten gehoord. Intussen is de staatsomroep TRT terug in de lucht. Daar geeft president Erdogan een verklaring, en wordt hij getoond omringd door juichende aanhangers. De president waarschuwt dat de coupplegers hun straf niet zullen ontlopen.

Erdogan is geland op luchthaven Ataturk in Istanbul. Vlak na zijn landing worden er explosies gehoord. Ook van andere plekken in Turkije komen meldingen van explosies. Bij het parlement in Ankara zijn ontploffingen gehoord en ook op het Taksim-plein in Istanboel. Op datzelfde plein zouden tientallen muitende militairen hun wapens hebben ingeleverd bij politieagenten.

3:00 - 4:00

De Turkse president Erdogan zweert zijn aanhangers dat de coupplegers, die volgens hem hoogverraad hebben gepleegd, hun straf niet zullen ontlopen. Hij zegt dat geen enkele kracht de wil van het volk kan breken en kondigt een zuivering aan onder de Turkse strijdkrachten.

Hij zegt dat de schuldigen achter de couppoging moeten worden gezocht in de Gülenbeweging. "Sommige militairen hebben hun orders uit Pennsylvania gekregen", aldus Erdogan, verwijzend naar de Amerikaanse thuishaven van zijn politieke tegenstander, de geestelijke Fethullah Gülen.

4:00 - 5:00

Bij de couppoging in Turkije zijn vrijdagavond en -nacht 90 mensen gedood. Het gaat voor het merendeel om burgers die in de hoofdstad Ankara om het leven kwamen, aldus de lokale autoriteiten. Tot de slachtoffers behoren volgens het Turkse persagentschap Anadolu ook zeventien politiemensen.

Er zijn honderden mensen opgepakt, meldt de Turkse premier Binali Yildirim zaterdagochtend. Volgens de premier staan vrijwel alle onderdelen van de krijgsmacht weer onder het bevel van de regeringsgetrouwe officieren.