Tijdgeest heet vanaf vandaag zeven zaterdagen Zomertijd. Elke week wordt één van Ramses Shaffy’s zeven levenskreten uitgelicht: zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder. Het gelijknamige lied viert dit jaar z’n vijftigste verjaardag, maar de boodschap is actueler dan ooit.
Met zijn donkere ogen kijkt hij onophoudelijk de camera in. Ramses Shaffy – op dat moment eind dertig, met lang bruin haar, strak shirt met wijd uitlopende mouwen – geeft de kijker een duidelijke boodschap mee: ‘Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder’. Met een timbre en intensiteit om jaloers op te zijn. Na bijna vier minuten volgt de slotregel, die haast eindeloos herhaald wordt: ‘Niet zonder ons, niet zonder ons, niet zonder ons’.
Op 10 april 1971 kwam het nummer uit. Het bleef destijds steken bij de 21ste plek in de hitparade maar toonde zich een blijvertje: vrijwel iedereen, jong en oud, kan (delen) meezingen, ook een halve eeuw later nog. Shaffy wilde vooral hoop geven met zijn tekst. Wat er ook gebeurt, blijf zingen, vechten, huilen, bidden, lachen, werken en bewonderen – lééf, samengevat. En vergeet niet: je bent nooit alleen.
Juist die boodschap van verbondenheid maakt het bij uitstek een nummer om ook de zomer mee in te gaan, na een periode van lockdowns, afstand tot anderen en voor sommigen gevoelens van eenzaamheid. Zeven weken lang vormen Shaffy’s kreten de leidraad voor Zomertijd. Wekelijks wordt één term uitgelicht, in de volgorde van het lied. Deze week is dat ‘zing’, eind augustus ‘bewonder’ – precies in het weekend waarin de in 2009 overleden Shaffy 88 jaar zou zijn geworden.
Shaffy-vertolker Maarten Heijmans: ‘Zing, vecht’ zou eigenlijk ons volkslied moeten worden
Acteur en zanger Maarten Heijmans won zo ongeveer elke prijs die er te winnen viel voor zijn hoofdrol in de serie Ramses. In februari 2022 treedt hij opnieuw op met de liedjes van Ramses Shaffy.
“Zing, vecht is een ‘kom op-nummer’. Het kan allemaal wel zo zijn dat je bent hoe je bent en dat het leven lastig is, maar besef dat anderen in dezelfde situatie zitten en dat je er iets aan kunt doen. Het refrein is niet betuttelend bedoeld. Eerder therapeutisch. Je moet niet piekeren als iets niet lekker gaat, maar de zeven grote handelingen verrichten. Dat is het enige wat ertegenover staat.
Zeven is een heilig getal. Ramses heeft precies de juiste werkwoorden gekozen. Als je die zeven dingen regelmatig doet, heb je hét recept om uit je donkere wolk te komen.
Sommige Shaffy-nummers klinken wat verouderd, maar Zing, vecht heeft de tand des tijds doorstaan. Het is nog steeds swingend en groovy. Omdat er veel herhaling in zit moet je het echt op inhoud zingen, anders wordt het ordinair, ijdel zelfs. Je kunt het lied het beste benaderen als een voordracht, een beetje zoals Jacques Brel ook zong.
De depressieve situaties uit de coupletten worden eentonig en laag gezongen. In het refrein gaat de melodie bij elke herhaling een terts of kwart omhoog. Vorm en inhoud zijn op die manier met elkaar verbonden.
Door het Shaffy-project heb ik ontzettend veel geleerd als zanger. Over het belang van de diepte van je stem bijvoorbeeld. Ik ging altijd snel de hoogte in. Nu leerde ik om de basis op te zoeken en van daaruit te vertrekken.
Zing, vecht is een allesomvattend Shaffy-nummer. Het gaat bij hem altijd over verbinding versus eenzaamheid, de paradox daarvan. In dit lied zit dat heel concreet. Het zou eigenlijk ons nieuwe volkslied moeten worden. Het is veel relevanter voor ons volk dan het Wilhelmus. Iedereen kent het en de tekst slaat op iedereen. Bij het Wilhelmus hebben we toch eigenlijk geen idee wat we zingen?
De tekst van de coupletten is heel beeldend. ‘Voor degene in zijn schuilhoek achter glas’. Dat beeld, de buitenwereld niet willen betreden; veel luisteraars zullen zich erin herkennen. Het is een lied voor de ongelukkigen onder ons, en daartoe behoren we allemaal wel eens. Maar Shaffy zingt ook: ‘Voor degene met zijn mateloze trots / (…) zo zijn we niet geboren.’ Dat maakt het zo goed, dat ook die kant erin zit.”
Zangeres Karin Bloemen: Zingen en lachen zijn mijn ankers in het leven
Karin Bloemen voert Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder regelmatig uit tijdens liveshows. Voor haar programma Niet Gesnoeid (1995) zette ze, samen met vijf andere theatervrouwen, de tekst naar haar hand.
“Onze versie van Zing, vecht was gericht aan mannen. Half als aanklacht, half als aanmoediging. Eerlijk gezegd heb ik geen flauw idee of Ramses Shaffy er destijds op heeft gereageerd. Ik denk het eigenlijk niet. Hem kennende was hij er niet eens van op de hoogte. Achteraf gezien had ik natuurlijk permissie moeten vragen, al weet ik zeker dat hij het prima had gevonden.
Ramses ging heel ver in zijn dichterlijke vrijheid. ‘Voor degene met het dichtgeslagen boek.’ Welk boek? Waar gaat het over? Waarom is het dichtgeslagen? Dat wordt niet uitgelegd, het is een archetypisch beeld. Daar zit het lied vol mee. Het is als een schilder geschreven.
In mijn lied Weet je nog? beschrijf ik mijn jeugd met beelden waaraan je kunt relateren, zonder dat er een waardeoordeel aan vastzit. ‘Weet je nog, hoe je dromen kon in de klas?’ Ik ben natuurlijk een zeer matig schrijver, maar dit heb ik toch van hem opgestoken.
Ik vind het geweldig dat Ramses begint met ‘zing’. Zingen verbindt. En dat vechten, tja, het leven is nu eenmaal een gevecht tegen onrecht. Maar zingen en lachen zijn mijn twee ankers.
Ik sluit mijn optredens vaak af met Zing, vecht. Dan is het de bedoeling dat iedereen mee kan zingen, mannen en vrouwen. Het is lastig om een toonsoort te vinden die voor iedereen goed te doen is. Er zit natuurlijk die octaafsprong in. Je moet vrij laag inzetten om het einde te kunnen halen. (Zingend): Bewóóóón-der, niet zonder ons.
Waar Ramses ‘bewonder’ zingt zou ik voor ‘verwonder’ hebben gekozen. Bewonderen gaat om een ander, verwonderen blijft bij jezelf. Ik vind het mooi dat je je keer op keer kunt verwonderen over het leven. Maar verder valt er helemaal niets op het lied aan te merken.”
Lees ook:
Ramses Shaffy dronk het leven leeg
Twee jaar na zijn dood is Ramses Shaffy weer springlevend in een nieuwe musical en biografie. Die tonen ook zijn zwarte kant. Wat maakt de ‘goeroe van de vrijheid’ nog steeds zo aantrekkelijk voor velen?
Hij zong zoals hij leefde
Na een leven vol muziek, theater, aandacht, nomadische onrust, alcohol en eenzaamheid overleed zanger en acteur Ramses Shaffy gisteren in Amsterdam op 76-jarige leeftijd.
