Vol vertrouwen wilde Detty altijd maar één ding: vooruit

Afscheid nemen en opnieuw beginnen – dat heeft Detty Visser Smit-Sipma in haar lange leven vaak moeten doen. Ze emigreerde als jonge moeder naar Canada, kwam terug voor een oude liefde en verliet op hoge leeftijd opnieuw haar vaderland. Voor treurig achterom kijken was ze het type niet.

Er was in haar bewogen leven genoeg reden om af en toe verdrietig om te kijken, want behalve twee echtgenoten verloor Detty twee zoons en een kleindochter. Maar wie zei dat ze een zwaar leven had, werd meteen gecorrigeerd: ze had een goed leven en veel om dankbaar voor te zijn. En hoeveel vrouwen konden haar nazeggen dat ze twee goede echtgenoten hadden gehad?

Detty was een krachtige, zelfstandige vrouw. Ze was opgewekt, een eigenschap die ze deelde met haar moeder Trijntje, ook een doorzetter die graag de handen uit de mouwen stak. Wel was haar moeder astmatisch, een aandoening waardoor ze al op 53-jarige leeftijd overleed. Detty’s vader Minne was nogal zwaarmoedig. Hij was melkventer in Sint Annaparochie.

Na de lagere school meteen aan de slag

Ze was hun enige kind, maar haar moeder paste er wel voor op haar dochter te verwennen. Daar was trouwens het geld niet voor in het gereformeerde gezin. Detty moest speelgoed en kleren delen met nichtjes en neefjes. Als achtjarig meisje verhuisde ze naar Noord-Holland, haar vader ging nu met melkproducten langs de deuren in Krabbendam. Vier jaar later keerde het gezin terug naar Friesland: Berlikum.

Haar vader vond daar werk als losse arbeider en ook Detty moest na de lagere school aan de slag. Het was crisis alom. Van schrobben en boenen had ze snel genoeg, dus wilde ze een driejarige naaicursus volgen. Dat mocht. In opdracht maakte ze op de naaimachine thuis van oude jassen nieuwe. Later naaide ze in een atelier in Leeuwarden mannenkostuums. Al het verdiende geld droeg ze thuis af; de eerste twee kwartjes waren voor de zondagse collecte.

Detty had nooit moeite om vrienden te maken. Waar ze ook kwam, ze fladderde meteen op anderen af. Our social butterfly werd ze daarom in de familie wel genoemd. Zo kwam in de oorlog Taeke Visser in haar leven, die in het transportbedrijf van zijn vader werkte. Het ging niet goed met dat bedrijf en Taeke verlangde naar een beter bestaan, misschien wel in Canada. Een oom was hem voorgegaan. Toen na de oorlog het economisch herstel uitbleef, werd dat verlangen sterker. En gaandeweg ook bij Detty, want die hield wel van avontuur.

Maar eerst trouwden ze, in 1947. Detty ging gekleed in een roze bruidsjapon, die ze zelf had gemaakt van een lap die haar schoonmoeder over had. Een jaar later hergebruikte ze de stof om de wieg van haar eerste kind te bekleden. Daar kon ze lol om hebben: “Piet lag in een roze wieg!” In 1951 emigreerde het gezin, inmiddels met Minne uitgebreid, naar Holland Marsh in de buurt van Toronto. Piet en Minne werden Pete en Mike.

Orkaan Hazel

De eerste jaren woonden ze op het erf van Taekes oom in een verbouwde schuur. Taeke hielp hem op het land. Later vond hij werk als bouwvakker en fabrieksarbeider. Alles aanpakken was het motto. Ook hier vulde Detty het karige inkomen aan met inkomsten uit naai-opdrachten. Met vallen en opstaan leerde ze de taal, zonder een spatje heimwee. De spanningen in huis liepen soms op omdat inmiddels Detty’s vader uit Nederland was overgekomen en bij hen inwoonde.

Ze had inmiddels ook een dochter, Tena, en was opnieuw zwanger toen orkaan Hazel in 1954 over Ontario raasde en overstromingen veroorzaakte. Het jonge gezin stond doodsangsten uit. Toen het water aan de dakgoot stond, werden ze gered. Vanuit de roeiboot zagen ze meubels en andere spullen drijven. Een deel van de schade werd vergoed, maar uiteindelijk moesten ze grotendeels opnieuw beginnen.

Detty was de drijvende kracht. Ze was een goed georganiseerde huisvrouw, met uiteindelijk zes kinderen – ook nog Sam, Harold en Ed. Op Ed had Detty niet meer gerekend; ze was inmiddels 43 en kon het fysiek soms nauwelijks meer aan. Ze was altijd druk: handwerken, zingen in het kerkkoor, koffiedrinken met vriendinnen. Om nog wat extra’s te verdienen, was ze samen met Taeke op zondag koster in de Christian Reformed Church.

Nauw en burgerlijk

Een rotsvast geloof had ze. Uit Psalm 23 putte ze steeds kracht om voort te gaan, de Heer was echt haar herder. Daardoor kwam het uiteindelijk altijd goed, wist ze, ook al liep de weg eerst door een donker dal. Met die donkerte maakte ze diepgaand kennis toen in 1986 haar zoon Harold na een bedrijfsongeval in coma raakte. Twintig maanden later stierf hij. Detty zeilde langs de afgrond, maar herpakte zich. Vooruit moet je, sprak ze, je kunt niet in het verleden leven.

Nederland was in die jaren ver weg. Het stel ging nog weleens terug om familie en vrienden te bezoeken, maar Detty vond haar geboorteland benauwd en burgerlijk. Nee, ze kon zich niet voorstellen dat ze daar zou moeten wonen. Toch was dat precies wat zou gebeuren. Haar Taeke overleed in 1991 na een zwaar ziekbed. Ze vertrok naar een appartement. Sociale contacten had ze genoeg, maar haar draai vond ze er niet.

Via vrienden hoorde ze in 1993 van een schoolreünie in Berlikum. Detty had er geen trek in, maar liet zich overtuigen. En jawel, op de reünie stond ze ineens oog in oog met Jimme Smit, een oude vlam. Hij was drie jaar ouder dan zij en kwam uit een middenstandsgezin, dus destijds werd dat niks. Maar nu zijn vrouw en haar man waren overleden, lagen de zaken anders. Het voelde vertrouwd, alsof ze weer over de Achteromweg slenterden. Ze herinnerde zich nog goed dat hij droge worstjes bracht voor ze uit Nederland vertrok.

Detty keerde terug naar Canada, maar voor korte tijd. Nuchter en realistisch had ze de balans opgemaakt. Het was een groot offer om haar kinderen en kleinkinderen achter te laten, maar die waren ondertussen zelfstandig en druk met hun eigen leven. Bovendien woonden ze verspreid over Canada. Om hen te bezoeken, moest ze toch ook in het vliegtuig stappen. Dus waarom zou ze niet voor het geluk kiezen?

Alleen en schilderijtje met Psalm 23

Voor zoveel vastberadenheid deinsde Jimme terug, omdat hij bang was dat Detty heimwee zou krijgen. Maar anderhalf jaar na de schoolreünie trouwden ze in Ermelo. Detty trok in bij Jimme, ze vond het geen punt om in de inrichting van haar voorgangster te wonen. “Het zijn maar spullen”, zei ze. Wel had ze het schilderijtje meegenomen waarop de domineesvrouw Psalm 23 had geborduurd na het overlijden van Harold.

Vijftien goede jaren beleefden ze samen. Ze bezochten oude vrienden en gingen op reis. De twee families leerden elkaar goed kennen en waarderen, over en weer bezochten ze elkaar. Detty verlangde niet naar Canada, al vond ze de kerstmaaltijden in Nederland wel wat karig en bedeesd. Toen Jimme begon te dementeren, brak opnieuw een moeilijke periode aan. Dat hij haar soms met een ander verwisselde, was pijnlijk. Ze voelde zich opgesloten, eenzaam soms. Ze was blij dat ze hem tot het einde toe zelf kon verzorgen.

Detty was 86 toen Jimme overleed. Opnieuw nam ze in korte tijd een beslissing: terug naar Canada. Doodmoe van de afgelopen twee jaar wilde ze nu wel graag naar huis. Ze betrok een appartement in Barrie, in de buurt van zoon Sam. Daar beleefde ze van nabij de tragedie die Sams gezin een jaar later overkwam toen jongste dochter Lisa overleed. Het raakte haar diep. Ze vroeg zich af: “Waarom ík niet, Heer?”

Sinds de dood van haar kleindochter klaagde Detty zo min mogelijk meer over haar reuma en andere pijntjes. Ze was blij dat ze nog zelfstandig was. Toen ze steeds meer fysieke problemen kreeg, besloot ze naar een verzorgingshuis te gaan. Daar raakte ze tijdens de coronapandemie volledig geïsoleerd. Normaal gesproken leefde ze van contact met mensen, nu vroeg ze steeds vaker: “Wat kan ik nog voor een ander betekenen?” Tot overmaat van ramp overleed aan het eind van de pandemie volkomen onverwacht haar zoon Mike. Ze was niet meer in staat zijn begrafenis in Alberta bij te wonen.

Afgelopen najaar kreeg ze last van haar maag. Het bleek maagkanker te zijn. Ze wilde geen medische behandeling meer, het was goed zo. Ze was nooit bang geweest voor de dood. Achter de horizon wachtte een ontmoeting met haar Schepper en met mensen die haar lief waren, daarvan was ze overtuigd. Tot het einde toe was ze helder en belde ze met familieleden. En als altijd besloot ze die lange gesprekken met een krachtig Love you!

Detty Visser Smit-Sipma werd geboren op 20 mei 1925 in Sint Annaparochie, ze overleed op 18 januari 2023 in Barrie, Ontario, Canada.