Valentin Joedasjkin (1964-2023) was een controversieel icoon van de Russische haute couture

Valentin Joedasjkin, de absolute protagonist van de hedendaagse Russische haute couture, is op dinsdag 2 mei overleden. Al was hij zoals het een echt mode-icoon betaamt niet onomstreden.

“Modetrends komen en gaan, maar stijl is voor altijd”, zo hield Valentin Joedasjkin de BBC in 2009 voor. De zin karakteriseert de extravagante en tikkeltje omstreden Russische modeontwerper als geen ander. Vorige week dinsdag overleed het icoon van de Russische haute couture op 59-jarige leeftijd in Moskou aan nierkanker.

Joedasjkin groeide op in een klein stadje onder de rook van Moskou. In de jaren tachtig meldde hij zich aan bij de Industriële Beroepsschool in de hoofdstad om een paar jaar later met twee diploma’s op zak weer te vertrekken: één in modegeschiedenis en een tweede in make-up en decoratieve cosmetica. Daarmee effende Joedasjkin het pad voor zijn carrière in een tijd dat mode nog een vaag begrip was in een land als de Sovjet-Unie waar grijs de gangbare kleur was voor zo’n beetje alles.

First Lady van de Sovjet-Unie

Toch kwam Joedasjkins eerste grote succes al in de tweede helft van de jaren tachtig toen hij de first lady van de Sovjet-Unie, Raisa Gorbatsjova, mocht kleden. Terwijl het communistische machtsblok zich onder Gorbatsjov langzaam opende voor de rest van de wereld en het particulier ondernemerschap geleidelijk opkwam, begon Joedasjkin zijn eigen modebedrijf. “Destijds was er een tekort aan alles in het land”, zo vertelde hij ooit in een interview over het begin van zijn carrière. “Als je een T-shirt kon verven of stoffen kon knippen, was je al snel anders dan de rest.”

Zo gezegd, zo gedaan. Joedasjkin begon zijn eigen mode-onderneming en niet veel later, in 1991, volgde zijn grote doorbraak toen de ontwerper furore maakte in Parijs waar hij zijn Fabergé-collectie toonde. Joedasjkin behing zijn modellen met gewatteerde stoffen vol glinsterende kralen en sierraden, waardoor hij de catwalk omtoverde tot een wandelende haute-couturevariant van de peperdure eivormige-juwelen die eind negentiende eeuw in zwang waren aan het Russische tsarenhof.

Het olympisch team en het nationale voetbalelftal

Vanaf dat moment was Joedasjkin een gevestigde naam in de internationale modewereld. Maar ook in eigen land bleef zijn succes niet onopgemerkt. In 1994 en 1996 ontwierp hij de kleding voor het Russisch olympisch team en in 1999 voegde hij de tenues van het nationale voetbalelftal toe aan zijn portfolio. Tegen die tijd was hij bovendien als eerste en enige Rus al drie jaar lid van de Fédération de la Haute Couture et de la Mode in Parijs, een prestigieus instituut dat bepaalt welke modehuizen bij de absolute top van de modewereld horen.

Gevierd ontwerper of niet, Joedasjkin was tegelijkertijd ook niet vrij van controverse. Zo was de modeontwerper in 2012 en 2018 een van de vele prominente, menselijke uithangborden voor president Poetin tijdens diens verkiezingscampagne.

De twee hadden in de jaren daarvoor sowieso al een hechte band opgebouwd, voornamelijk doordat Joedasjkin in 2008 de nieuwe uniformen van het Russische leger ontwierp. Het mode-icoon creëerde in totaal 85 designs voor alle brigades van de Russische strijdkrachten die tijdens de militaire parade op 9 mei dat jaar, waarop Rusland de overwinning op nazi-Duitsland viert, aan het grote publiek werden getoond. Het Rode Plein als persoonlijke catwalk, ook Joedasjkin zal even in zijn ogen hebben gewreven.

Aanvallen als een zwerm vlinders

Naar verluidt vond Poetin de ontwerpen schitterend. “Onze president is een elegant man en hij begreep alles”, zo vertelde Joedasjkin toentertijd in een interview. Toch was niet iedereen blij met het design. Zo reageerde Aleksandr Prochanov, hoofdredacteur van de nationalistische krant Zavtra, op radiostation Echo Moskvy dat ‘als de Russische infanterie aanvalt, ze eruit zal zien als een zwerm vlinders’.

Dat die vlinders op dit moment in zijn dress-to-kill-uniformen aan de lopende band Oekraïners afslachten, had Joedasjkin destijds ook niet voorzien, maar een veroordeling van de Russische invasie in het buurland kwam er evenmin. Naar verluidt was dat ook de reden dat de Fédération de la Haute Couture et de la Mode in maart vorig jaar Joedasjkins ontwerpen uit een tentoonstelling verwijderde. Het was een actie waar ze in het Kremlin een broertje dood aan hadden.

Kort na zijn overlijden liet Poetins zegsman Dmitri Peskov weten dat de Joedasjkin ‘een enorme bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van de Russische cultuur’ en dat de president ‘zijn diepste medeleven betuigt’.

Valentin Joedasjkin werd op 14 oktober 1964 geboren in Bakovka en overleed in Moskou op 2 mei 2023.