Relatiecrisis? Neem een pauze, zegt de relatiecoach

Bij de meeste stellen die bij Mark Ouwerkerk komen, is het twee voor twaalf. “Of soms twee over twaalf”, zegt de relatiecoach en ‘time-out’-expert die zich heeft toegelegd op een tijdelijke scheiding tussen stellen. Meer dan achthonderd koppels heeft hij inmiddels in zijn praktijk in Brabant gehad. “Sommige koppels kunnen elkaar niet meer zien”, heeft hij gemerkt. “Ze kampen met burn-out-achtige klachten. Zo vaak hoor ik: ‘Zodra ik in de auto stap van mijn werk voel ik de spanning komen en vloeit alle energie weg’. En mensen slapen slecht.”

Een time-out of een pauze is volgens Ouwerkerk dan een ‘noodmaatregel’. Er is volgens hem altijd één iemand die de pauze wil. Voor de ander komt dit soms als een donderslag bij heldere hemel, zelfs als je weet dat de relatie niet lekker loopt. Meteen treedt ook de rouw in om de relatie, zegt Ouwerkerk. Degene die de time-out aanvraagt, is daarin vaak al verder dan de ander. “Beiden moeten af zien te komen van boosheid, verdriet en aanhoudend getob. Ga meer sporten, twintig kilometer wandelen in plaats van de tien die je gewend bent. De spanning in je lijf moet je kwijt zien te raken, luister naar muziek, ga naar een film, en huil.”

Kracht van de crisis

Hoe spanningsvol dit getob ook kan zijn, het is door de populariteit van de Vlaamse psychotherapeut Esther Perel dat we steeds zorgelozer op een relatiecrisis lijken te kunnen afstevenen. Perel, met een praktijk voor gezins- en relatietherapie in New York, pleit voor de kracht van een crisis. Ze toont ons de mogelijkheid dat alles goed komt, of zelfs beter wordt dan daarvoor.

In een tijd dat er zoveel gescheiden wordt, is het vertrouwen in een goede afloop van een relatiecrisis wellicht een mooi antwoord. In Perels beroemde podcast ‘Where should we begin?’ vraagt de psychotherapeut aan haar stellen: ‘Wat vond je aantrekkelijk aan hem of aan haar toen jullie elkaar net ontmoetten?’ Deze vraag – die ook een rol speelt in de relatietherapie aan het begin van de hartverscheurende film ‘Marriage Story’ – is de sleutel tot het elkaar weer vinden, vindt Perel. Zij stelt: een relatiecrisis bepraat je, onderzoek je en overwin je, en je loopt er niet voor weg, omdat je dan in feite wegrent voor jezelf. Bij wijze van spreken trouwde Perel drie keer met dezelfde partner. Evenveel momenten waarop ze ook afscheid had kunnen nemen. (Overigens verloopt ‘Marriage Story’ niet volgens dit scenario.)

Weggerend

Bovenstaande samenvatting doet Perels manier van werken tekort. De liefde is genuanceerd en Perel een intelligente en geëngageerde relatietherapeut. Voor veel luisteraars van haar podcast is zij een waardevolle hulp en steun bij relatiestrubbelingen. Maar, vroegen wij ons af, hebben wij, samen met zovelen, dan ergens een afslag gemist? Wij, de auteurs van dit artikel, beëindigden wel onze relatie. Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek uit 2018 tonen dat 37,1 procent van alle huwelijken na gemiddeld vijftien jaar strandt. Hebben we de mogelijkheden van een crisis niet ten volle benut? Zijn we te snel weggerend en daardoor ook voor onszelf? Was het onmacht die ons voortdreef? Is in zo’n situatie een tijdelijke pauze in een relatie of huwelijk een oplossing om toch weer bij elkaar te komen?

De kracht van een time-out is, zegt Ouwerkerk, dat je jezelf hervindt. Tijdens een time-out ga je niet zitten wachten tot-ie voorbij is, want dan heeft een pauze geen zin. Je moet juist dingen doen of (weer) leren om dingen te doen zonder je partner. Dat is wat in de ogen van Ouwerkerk een relatie sterker maakt. “De essentie van een liefdevolle relatie is dat je elkaar vrijheid geeft en dat je jezelf kunt zijn.”

Heel praktisch

Op basis van zijn ervaringen heeft hij een time-outplan ontwikkeld. Heel praktisch, niets romantisch aan. Eerst spreek je af hoe de pauze eruit gaat zien, zie je elkaar wel, of een poosje helemaal niet. Omdat de meeste koppels met een pauze kinderen hebben, geeft hij dit voorbeeld. Hij zegt erbij dat je je strak aan die opdracht moet houden: door de week is een van de partners van huis, en in het weekend ben je samen. Maak je een afspraak om op zondag om vijf uur weer weg te gaan, dan houd je je daar ook aan. “Stel je voor dat het gezellig is, je gaat elkaar aankijken, je kunt toch wel blijven? Nee, niet doen, je krijgt meteen weer verwachtingen, alleen als je de afspraken heel strikt volgt, houd je de spanning weg.”

Ouwerkerks ervaring is dat een pauze de meeste kans van slagen heeft als er een plotselinge verandering in de relatie is gekomen. De komst van een kind, een nieuwe baan, het verlies van een dierbare. “Dit zijn gebeurtenissen waardoor je de verbinding met jezelf en elkaar kwijt kunt raken, en waarbij het helpt om weer op elkaar af te stemmen.” Een time-out verschaft dan tijd en ruimte om weer tot jezelf te komen.

Uitpraten

Volgens de Vlaamse psychiater Dirk De Wachter hangt de slagingskans van een crisis af van hoe we het woord crisis omschrijven. “Ik ben er voor om lastige kwesties en problemen niet weg te stoppen, maar ze uit te praten, precies zoals Perel. Dan heb ik het over de lastige kwesties in ons gewone leven. Het delen van lastigheden kan ons juist met elkaar verbinden. Maar een lastigheid is wat anders dan de uitersten van een crisis.”

De uitersten van een crisis zijn volgens De Wachter bijvoorbeeld buitenechtelijke relaties of wanneer de ene crisis over de volgende buitelt. Op dat vlak is het moeilijk opereren, zegt De Wachter. “Vaak komen stellen als het kalf al is verdronken en het echt misère is. Ik zie veel crisissen die diepe verwondingen veroorzaken en nooit helemaal genezen. Ik ben wat op mijn hoede voor een al te juichende sfeer van aha, een crisis, een nieuw begin en daarna zijn we sterker dan voorheen. Straks gaan stellen nog denken dat er iets mis is als ze geen crisis hebben.”

Ben Kamstra en Norma Karmelk (zie kader) besloten na een huwelijk van achttien jaar een pauze in te lassen, het werd een pauze van twee jaar. Ben was nooit van plan om zijn vrouw voorgoed te laten gaan, maar hij realiseerde zich wel dat de uitkomst van een scheiding of tijdelijke breuk totaal ongewis was. Door hun puberende kinderen bleven ze contact houden. Norma: “In de tijd dat we elkaar niet of minder zagen, zijn we meer onszelf geworden, zelfstandiger. Eindelijk werden we ­iemand.”

Doorstart

Er zijn geen Nederlandse cijfers bekend over hoeveel ex-partners na een tijdelijke breuk weer met elkaar verdergaan. De Amerikaanse hoogleraar psychologie Nancy Kalish ondervroeg voor haar boek ‘Lost and Found Lovers: Facts and Fantasies of Rekindled Romances’ stellen die het nogmaals met elkaar probeerden. Zij begon haar onderzoek twintig jaar geleden en het loopt nog steeds. Zij constateert dat ongeveer 6 procent een doorstart maakt en dat het voor 64 procent van de stellen die weer bij elkaar komen voor altijd is.

Kalish schrijft dat geen van de paren bij wie het goed gaat, zei dat het ‘net als vroeger was’. De liefde was er nog, maar uiteindelijk kwam het bij iedereen neer op meer praten en meer tijd in de relatie investeren.

In ons land komen er in rap tempo meer particuliere relatietherapeuten en relatiecoaches bij om crisissen te repareren. Ook het aantal geregistreerde gezinstherapeuten groeit. “Het goede is dat het taboe om hulp te vragen er steeds verder van afgaat”, zegt Tessa van Iperen, directeur van de Nederlandse Vereniging voor Relatie- en Gezinstherapie. Intussen is de vraag naar therapie zo groot dat er wachtlijsten zijn, soms zelfs met een stop.

Soms zijn crisissen, stelt De Wachter, eye-openers om ons te tonen dat het echt niet gaat en dat een doorstart geen goed idee is. Toch beveelt ook De Wachter heel wat stellen aan om een pauze in te lassen. “Ik probeer te construeren dat in de afstand toch verbinding wordt gehouden. Over twee weken spreken we hier met elkaar, en tussendoor ontmoet je elkaar één keer samen. Of ik laat ze schrijfopdrachten maken, een klassiek middel om verbinding te houden in de afstand. Drie maanden elkaar niet zien of niet horen is niet te ambiëren, dan is het meestal helemaal weg.”

Voorkomen

Al met al is het beter om een crisis en een pauze te voorkomen. De Wachter raadt aan te praten, maar nog belangrijker vindt hij het luisteren. “De essentie van praten is luisteren. Samen stil zijn, verbindend stil zijn, is even ­belangrijk. Elkaar in de ogen kijken, elkaar vastpakken, een goede verstandhouding creëren zonder dat er altijd doorgebabbeld moet worden.”

Lees ook:

Wat hetero’s van homo’s kunnen leren in het nahuwelijk

Hoe gaan we om met onze ex? Die vraag wordt in een tijd dat we zo vaak scheiden steeds belangrijker. En hebben homo’s een betere band met hun ex dan hetero’s? Journalisten Maaike Lange en Jack Valkering spraken met onderzoekers én ervaringsdeskundigen.