Pas op latere leeftijd ontdekte Anke haar intellectuele talent

Anke was een flinke aanpakker en kon fantastisch organiseren, waarbij haar zorgzame aandacht vooral op anderen was gericht. Altijd goed gehumeurd ondersteunde ze jarenlang het opbouwwerk van haar eerste man en zorgde voor hun vier kinderen. Dat ze zichzelf daarmee wellicht tekortdeed, daar zou je haar nooit over horen. Ze was al 37 jaar toen ze alsnog haar vwo-diploma haalde en daarna aan de Vrije Universiteit in Amsterdam filosofie en taalwetenschap ging studeren.

Samen met dochter Rosanne, inmiddels ook student aan de VU, zaten ze gezellig in de mensa. Anke betaalde de lunch en ze hadden de grootste pret dat ze er tegelijk studeerden. Het viel Rosanne wel op dat haar moeder bijzonder opfleurde als hoogleraar taalwetenschap Piet van Reenen voorbijliep. “Kijk, daar heb je mijn leuke hoogleraar”, zei Anke dan blij.

Altijd reuring thuis

Een studie aan de universiteit was daarvoor nooit in haar hoofd opgekomen. Daarbij was ze door haar dyslexie nooit een vlotte leerling geweest en ging ze na de lagere school naar de ivo-mavo. Ze was de oudste dochter in het christelijk gereformeerde arbeidersgezin van vijf kinderen. Verdrietig genoeg waren er ook twee kinderen gestorven, steeds een van een tweeling. Dat had de nodige emotionele impact op haar ouders, al werd er nooit over gesproken.

Vader Joost werkte als elektricien bij de gemeente Utrecht en was geregeld zwaar depressief. Anke pakte al snel huishoudelijke taken van haar zachtaardige moeder Nel uit handen. Toen het haar moeder allemaal te veel werd, verbleef zij enkele maanden in een rustoord. In die periode mocht Anke tussen de middag met de juf mee naar huis om een boterham te eten.

Bij hen thuis was er altijd reuring, ze hadden als een van de eersten een eigen auto en reden in de weekenden graag naar zee. Zoveel buurkinderen als in de auto pasten – inclusief achterbak – mochten mee. Anke was op haar beurt graag bij haar vriendin Agnes, zij was enig kind en bij haar thuis konden ze tenminste rustig een spelletje doen. Ook ging ze geregeld met hen mee naar Artis of op vakantie naar Katwijk.

In haar jonge jaren lag ze vaak in het ziekenhuis vanwege haar aangeboren dubbele nierbekken – ze hield er een aversie tegen dokters aan over. Als volwassene weigerde ze geregeld medisch onderzoek, waardoor ze eens zes jaar lang met een gebroken voet rondliep. Diepe indruk maakte een eigen actie, toen ze als tienjarige een buurjongen van de verdrinkingsdood redde. En later overleed haar neef Harro; ze wist al jong dat het leven geen vanzelfsprekendheid was.

Een wereld ging voor haar open

Anke was maar wat graag na de middelbare school naar een Israëlische kibboets vertrokken, maar dat vonden haar ouders veel te gevaarlijk. Toch voelde ze steeds sterker de drang om het huis uit te gaan, dus toen ze bij Youth for Christ Pieter van Kampen ontmoette ging er een wereld voor haar open. De avonden over pacifisme en geweldloosheid trokken haar: met hart en ziel stortte ze zich in die veelbelovende omgeving.

In Pieter zag ze een wereldverbeteraar, een belofte voor een nieuwe toekomst. Ze was 21 jaar toen ze trouwde en vlot erna zoon Wouter kreeg. Ze verhuisden naar Zeist, waar Pieter bijbelschool De Wittenberg op poten zette. Anke pakte alles aan wat nodig was. Na twee verdrietige miskramen was ze extra verheugd met de geboortes van zoon Pieter-Jos en daarna dochter Rosanne.

Het gezinsleven stond voorop, ze verzon de leukste kinderfeestjes en was op school actief van avondvierdaagse tot Koninginnedag. Haar huwelijk bracht minder vreugde. Pieter was vooral betrokken bij zijn werk en geloof. Ze dacht er goed aan te doen om te verhuizen naar Eck en Wiel, waar ze gingen wonen in geloofsgemeenschap L’Abri. Daar werd hun jongste dochter Henrieke geboren. De gewenste positieve verandering bleef uit, maar ze maakte er het beste van en genoot van het contact met mensen van allerlei pluimage voor wie ze de heerlijkste maaltijden kookte.

Haar avontuurlijke inborst kreeg alle ruimte tijdens vakanties. Nadat ze na vijf pogingen eindelijk haar rijbewijs haalde, vertrokken ze nog datzelfde weekend naar Griekenland – Anke reed drie dagen aaneen. Een zandpad dat naar een afgrond leidde en een lege accu voor de grens van Roemenië waardoor ze 13 uur moesten wachten, brachten haar niet van haar plan. Gouden tijden beleefde het gezin op de Griekse stranden. Daarna volgden reizen naar Italië, Turkije en Spanje, altijd op de bonnefooi, waarbij ze gerust de oversteek maakten naar Marokko en als enige Europeanen tussen honderden Marokkanen kampeerden.

Hunkeren naar meer uitdaging

Hoewel je er aan de buitenkant weinig van merkte, hunkerde Anke naar meer intellectuele uitdaging. Ze wilde niet langer ‘de vrouw van...’ zijn. Dat verlangen werd aangewakkerd door intense gesprekken die ze voerde met buurman Henk Geertsema, hoogleraar reformatorische wijsbegeerte, die haar uitnodigde eens mee te gaan naar zijn colleges. Eenmaal in de collegebanken ontdekte ze dat zij dat niveau prima aankon en haalde, aangemoedigd door Henk, haar vwo-diploma. Ze wist: nu is het mijn beurt.

Zo gebeurde het dat Anke vele boekverslagen schreef, waar haar tieners, die net voor hun havo-examen zaten, gretig gebruik van maakten. Anke ging erna deeltijd filosofie studeren aan de VU. Ze vloog sneller door het studieprogramma dan haar voltijdcollega’s. Die nieuwe omgeving vol vrijzinnige geesten verruimde haar blik. En haar persoonlijke ontwikkeling ging wringen met de dogmatische overtuigingen van haar echtgenoot, inmiddels predikant in Wageningen. Ze vroeg de scheiding aan en stortte zich in de universitaire wereld. Ze bloeide volledig op en werd een leukere en vrolijke moeder. Ze oordeelde nooit, en hoewel eigengereid en met een sterke mening, kon ze de ander echt laten. Leven en laten leven werd haar motto.

Inmiddels zat ze iedere week vooraan in de collegebank bij hoogleraar Piet van Reenen voor haar tweede studie taalwetenschap. Toen hij eens een boekje van zijn hand wilde voorleggen aan een student, koos hij die blonde mevrouw die zo aandachtig zijn betogen aanhoorde. Zo bloeide hun liefde op. Ze pasten uitstekend bij elkaar. Hij legde haar uit dat ze een beelddenker was en dat ze, net als hij, niets moest laten omwille van haar dyslexie. Hij gaf Anke haar zelfvertrouwen terug. Ze trouwden in 2000 en weken niet meer van elkaars zijde. Waar Anke ging, ging Piet. En andersom.

Na zijn emeritaat werden ze vrijwilliger bij onderzoekscentrum het Meertens Instituut, waar ze samen vele taalkundige puzzels oplosten en noeste arbeid verrichten. Ze bewerkten 650 dialecten voor het Goeman-Taeldeman-van Reenen project en hielpen bij de voltooiing van de Morfologische Atlas van de Nederlandse Dialecten. Echt monnikenwerk. Anke genoot van hun innige samenwerking en was trots op haar wetenschappelijke inspanningen.

Warme winters in de Algarve

Toen Piet in 2006 een auto-immuunaandoening ontwikkelde, nam Anke vanaf dag één de zorg volledig op zich. In haar controledrift schoot ze daarin weleens wat door. Een nieuwe episode in hun leven diende zich aan toen ze voor Piets gezondheid overwinterden in Portugal, waar zij de spil werd in de Nederlandse kerkgemeenschap van de Algarve. Ze was er bestuurslid, zat overal bovenop en kende iedereen. Die acht warme winters samen was ze intens gelukkig.

Tot ze op een dag niet op een afspraak kwam opdagen. Ze was geveld door een hersenbloeding en lag wekenlang in coma in een Portugees ziekenhuis. Vlak voor haar 65ste verjaardag ontwaakte ze, maar bleek halfzijdig verlamd en had intensieve zorg nodig. Eenmaal terug in Amsterdam kon ze niet langer thuis blijven wonen. Ze vonden een plekje in het Zonnehuis waar Piet haar elke dag bezocht. Aanvankelijk leek er nog hoop op verbetering, maar die vervloog snel. Tot het laatst las ze nog eindeloos allerlei boeken en belde graag met haar man, kinderen en kleinkinderen.

Kleine hoogtepunten, zoals een zelfgemaakt kerstdiner door haar kooklustige schoonzoon, verblijdden haar, en haar sterke wil hield haar vijf jaar lang overeind. Ze liet aan haar geliefden nog altijd niet merken dat ze steeds verder achteruitging. Ze was een kei in het verbloemen van de pijnlijke realiteit. Maar de dagelijkse tegenslagen werden moeilijker te dragen en op het laatst steeds duidelijker voor haar geliefden. Tot haar sterven bleven de gelukkigste momenten de dagelijkse bezoekjes van haar grote liefde Piet.

Anke van Reenen-Jongkind werd geboren op 8 maart 1952 in Utrecht en overleed op 11 oktober 2021 in Amstelveen.