‘Pas op, Carice, doe het niet, trap er niet in’

U moet misschien ‘Instinct’ gaan zien, het filmregiedebuut van Halina Reijn. Nu ja, het is een zachte aanbeveling, want ik zag hem op een stille maandagochtend in een verlaten bioscoopzaal en was geïntrigeerd.

Het is een intelligent gemaakte film, met precieze dialogen en beheerst acteerwerk, cirkelend om twee hoofdfiguren, Nicoline (Carice van Houten) en Idris (Marwan Kenzari). Ze spelen een nieuw aangestelde psychologe en een tbs’er die na vijf jaar op het punt staat onbegeleid verlof te krijgen. Zij moet mede onderzoeken of hij daaraan toe is. Hij is veroordeeld voor zware seksuele delicten.

De film draait om de verhouding tussen de twee; tegen de bevindingen van anderen in, meent de psychologe dat de manipulerende tbs’er in het geheel niet klaar is voor een terugkeer in de maatschappij. Nu ja, u begrijpt, er ontwikkelt zich een steeds spannender spel van aantrekken en afstoten, dat de kijker volgt vanuit het perspectief van de alleenstaande Nicoline. We zien haar in haar koude, klinische appartement op zoveel hoog, we ontmoeten haar sterk moederende moeder, er is een kinderfeestje bij haar zus en haar man. Dat moet ons meer vertellen over Nicoline, maar de informatie is heel summier.

Twee lijnen door elkaar

Ik laat nu het recensentenproza voor wat het is en schakel over naar die bioscoopzaal waar ik in mijn eentje zat en waar twee lijnen door elkaar gingen lopen. Bij mij dan. Er was de lijn van de film en die andere lijn. Op die andere lijn ging ik steeds minder Nicoline zien en steeds meer Carice. Ik heb Carice van Houten eens ontmoet, alweer lang geleden, toen ze in een geluidsstudio in Diemen haar stem gaf aan een natuurdocumentaire. Ze was beschikbaar voor interviews en schoof ook even bij mij aan tafel.

Ze was klein en droeg een lang ruim vallend shirt op een grijze jogging-broek en oogde zo tenger dat je het lijf eronder moest zoeken. Maar haar stem en gezicht waren krachtig. Ik schreef: ‘Eindeloos is dat gezicht in de afgelopen jaren afgetast – en soms in alle naaktheid ook dat lijf – door grote dode objectieven. Het is vergroot, ingekleurd, geschminkt, door miljoenen ogen gegaan, de bestsellervrouw van ‘Komt een vrouw bij de dokter’, van ‘De gelukkige huisvrouw’. De vrouw uit ‘Zwartboek’, uit ‘Valkyrie’. Kanker, waanzin, stront, oorlog.

Op zoek naar verborgen pijn

Een uitleengezicht. En nu tast ik dat gezicht af, dat ze uitleent aan Nicoline, op zoek naar verborgen pijn en zie die pijn als ze een avond seks heeft met een aardige collega en zich in bochten wringt om hem daarbij niet aan te kijken. Een sleutelmoment. Deze Nicoline is beschadigd en het hoofd schakelt tussen de summiere informatie naar de afwezige vader.

En in mij begint naarmate de film vordert een stem te roepen: ‘Pas op, Carice, doe het niet, trap er niet in’, maar dat is natuurlijk precies de positie waar de film van Halina Reijn mij wil hebben, de regisseur die in manipulatietechniek niet onder doet voor Idris.

Goede films doen zulke dingen. Die stappen een donkere kamer binnen en doen níet het licht aan, hoe hard we ook roepen. Ze laten ons alleen met onszelf, ook in niet lege zalen, onmachtig een geliefde actrice te bewaren voor groot onheil.

Met het oog van een antropoloog en de pen van een dichter doet Wim Boevink dagelijks verslag over de grote en kleine wereld om hem heen. Abonneer je op zijn column in onze mobiele app en lees hem als eerste.