Harry Bais was een dorpsjongen die zijn vleugels wilde uitslaan. Hij studeerde werktuigbouwkunde en kreeg leidinggevende functies. Later verlegde hij zijn grenzen en ontdekte hij waar hij echt warm voor liep. Hij tekende vooral portretten na uit Trouw, zijn lijfblad.
Krachtig stond hij in het leven, tot op hoge leeftijd klonk zijn stem als een klok. Al woonde Harry in een verzorgingshuis, hij hechtte aan zijn zelfstandigheid. Zijn strakke dagindeling hielp daarbij. Twee keer daags zat hij anderhalf uur aan zijn tekenbureau in het atelier, zoals hij zijn werkkamertje noemde. Hij tekende met onverminderd enthousiasme, hoewel hij met zijn krom gegroeide vingers steeds moeilijker een potlood of houtskoolkrijtje kon vasthouden. Zijn productie was indrukwekkend. Het werk stond in rijen tegen de plinten, de muren hingen vol met schilderijen en portretten. Overal om hem heen lagen kranten.
Hij had zich toegelegd op het natekenen van portretfoto’s uit Trouw, zijn lijfblad. In een interview met deze krant vertelde hij dat hij de pagina’s navlooide op ‘interessante koppen en verhalen’ van bekende en onbekende mensen. Hij liet zien hoe hij werkte: met behulp van carbonpapier tekende hij de omtrekken van het hoofd, de rest vulde hij zelf in. Op de vraag of hij zijn eigen hoofd van een krantenfoto zou natekenen antwoordde hij grappend: “Die oren van mij, die staan niet zo goed. Beetje uitstaand hé. Die zou ik wel platter maken.”
Vaak was hij met meerdere portretten tegelijk bezig. Hij tekende ze op hardboardplaten waarop hij aan de achterkant het bijbehorende artikel plakte. Bezoek vroeg hij zijn tekeningen met een kritisch oog te becommentariëren: hoe kon hij de gezichtsuitdrukking geloofwaardig maken?
Het tekenen van portretten deed hij pas een paar jaar. Daarvoor maakte hij vooral aquarellen en olieverfschilderijen. Die hobby was eind jaren tachtig ontstaan toen hij met vut ging en een schildercursus volgde. Niet eerder had hij creatieve belangstelling getoond, maar hij verzette de bakens en ontdekte een nieuwe wereld. In zijn werkende leven had hij zich nooit met zoveel vuur op iets gestort als nu op het schilderen. Naast onder andere landschappen, schepen en Bijbelse taferelen zette hij ook paarden op het doek.
Kalme jeugd
Hij had ze in zijn jonge jaren in Purmerland veel gezien. Zijn vader was de hoefsmid van het dorp en had zijn smederij naast het woonhuis. Harry vertelde er later graag over. In de oorlog, herinnerde hij zich, kregen ze soms bezoek van Duitse troepen die hun paarden van nieuwe hoefijzers wilden laten voorzien. Dan moest Harry, die door zijn leeftijd het risico liep om in Duitsland tewerkgesteld te worden, zichzelf onzichtbaar uit de voeten maken.
Ondanks deze enerverende periode had hij een kalme jeugd. Hij groeide op in een eenvoudig, beschermd milieu. Vader Jan Haring werkte hard om de kost te verdienen, moeder Trijntje bestierde het huishouden. Op zondagen gingen Harry en zijn jongere zus Gerda mee naar de dienst in de Hervormde kerk. Hij was sportief en ging buiten schooltijd het liefst voetballen. Zoals alle dorpsjongens deed hij dat op klompen waarin hij leren sloffen droeg. Elke keer als hij een schop van een klomp tegen zijn schenen kreeg had hij er weer een flinke blauwe plek bij.
Harry kwam in het eerste elftal van FC Purmerland, maar ook op school presteerde hij goed. Thuis werd hij echter niet aangemoedigd zich intellectueel te ontplooien. Het was des te opmerkelijker dat hij als een van de eerste Purmerlandse jongens na zijn eindexamen naar Amsterdam ging om aan de mts werktuigbouwkunde te studeren.
Uitgezonden naar Nederlands-Indië
Na zijn studie werd hij als dienstplichtige naar Nederlands-Indië uitgezonden ten tijde van de ‘politionele acties’. Daar kreeg hij een leidinggevende functie bij de technische staf. In die comfortabele positie hoefde hij geen geweer vast te houden en merkte hij weinig van de oorlog. Hij had zelfs alle gelegenheid om te voetballen in het militaire elftal.
Toen hij binnen een jaar weer terug was in Nederland vond hij een baan bij de Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij (NDSM) in Amsterdam. Al gauw werd hij er chef van de werkplaats. Het weinig uitdagende leven in het dorp lag definitief achter hem, hij wilde carrière maken. Maar wel op zijn eigen rustige, bescheiden manier. Hij deed zijn werk plichtsgetrouw en toegewijd, zonder er veel woorden aan vuil te maken. De vraag of hij er plezier in had vond hij niet zo relevant. Er moest geld verdiend worden, want hij kreeg al gauw meerdere monden te vullen.
Harry was dertig toen hij in 1955 trouwde met Maaike Vonk, dochter van een varkenshandelaar. Ze hadden elkaar tijdens een vrijgezellenreis ontmoet en waren daarna gaan corresponderen. De liefde bloeide op. Hun huwelijk betekende voor Maaike dat ze haar administratieve baan bij een modehuis moest opzeggen. In een periode van twee jaar, twee maanden en twee dagen werden vier kinderen geboren, de jongste twee waren een tweeling. Al haar aandacht ging naar het gezin.
Harry nam, zoals de meeste mannen van zijn generatie, vanzelfsprekend de taak van kostwinner op zich. De overname van NDSM door de Rotterdamse scheepswerf Verolme eind jaren zestig zorgde voor veel veranderingen in het bedrijf. Voor Harry was het aanleiding ontslag te nemen en in te gaan op het aanbod om onderdirecteur te worden bij baggerbedrijf Breebot in Dordrecht. Hij zou er tot zijn pensioen blijven werken.
Binnen het gezin, dat in 1970 van Amsterdam naar Dordrecht verhuisde, speelde hij een bescheiden rol. Maaike was thuis de spil die zorgde voor sociale cohesie. Tijdens vakanties was Harry wel een aanwezige vader. Hij hield van wandelen en liep dan voorop, de kinderen marcheerden achter hem aan. Als hij ‘Blonde Mientje heeft een hart van prikkeldraad’ of een ander soldatenliedje inzette, zongen zij uit volle borst mee.
Nonchalance ergerde hem
Hij leerde hen ook zuinig te zijn op waardevolle spullen en ze goed te onderhouden. Nonchalance ergerde hem mateloos. Zelf ging hij uiterst zorgvuldig met zijn materiaal om, zo was hij opgevoed. Hij gooide niet gauw iets weg, maakte nieuwe fietsen van oude onderdelen en deed kluswerk – alles met de grootste precisie.
Trots was hij op de tweeling die goed kon voetballen. Thuis werd de wedstrijd voor- en nabesproken. Hij glom van binnen als de jongens door anderen werden geprezen, maar langs de lijn maakte hij niet kenbaar dat hij hun vader was.
Anders dan Maaike uitte Harry zich niet makkelijk. Dat hij zich zorgen maakte om zijn dochter, die in haar puberteit psychische problemen kreeg, was zeker, maar hij sprak niet over zijn gevoelens. Hij zocht het liever in het praktische en deed later alles wat hij kon om haar leven te verlichten toen ze haar plek in de maatschappij niet vond.
Maaike was degene die de sociale contacten onderhield. Wat dat aanging was Harry na haar overlijden in 2004 weinig initiatiefrijk, al maakte hij het altijd gezellig als hij bezoek kreeg. Zijn leven veranderde toen er intensiever contact ontstond met An Zonnenberg. Ze was de weduwe van een tennismaatje van hem en liet haar oog op hem vallen. Energiek en avontuurlijk als ze was, nam ze Harry op sleeptouw. Zo maakte hij op zijn tachtigste zijn eerste vliegreis, naar de Canarische Eilanden. Jaren woonden ze samen tot zij lichamelijke problemen kreeg en hij haar niet langer kon verzorgen.
Eerste tentoonstelling
In oktober vorig jaar werd hij 98. Een jaar eerder had hij genoten van zijn eerste tentoonstelling. Met zijn tekeningen en schilderijen aan de muren van het verzorgingshuis in Rotterdam-Schiebroek kon hij laten zien dat hij er nog was. Ook de lijstjes die hij altijd maakte waren voor hem een bevestiging van zijn bestaan. Meerdere keren per dag hield hij zijn lichamelijke oefeningen bij, hij noteerde feitjes over zijn gezondheid, maakte aantekeningen voor die dag en schreef de boodschappen op die gedaan moesten worden. Zo hield hij greep op het leven.
De laatste tijd verloor hij langzaam de controle. Bij een recent bezoek van zijn oudste zoon merkte hij op dat hij geen lijstje had gemaakt. “Het lijkt wel of ik er niet meer ben”, zei hij ontsteld. Toch waren zijn wilskracht en levenslust niet verdwenen. Op de dag van zijn overlijden had hij op de stoelfiets gezeten en zich voorgenomen meer te gaan bewegen.
Maar ‘s avonds was het opeens gebeurd. De medewerkster van de thuiszorg die nog even een kijkje kwam nemen, vond hem op bed. Hij bleek rustig uit het leven weggegleden. Op tafel lag zijn lijstje voor die dag. En ook de onvoltooide schets van een leeuwin met haar welpje waar hij de laatste weken mee bezig was geweest.
Jan Haring (Harry) Bais werd geboren op 17 oktober 1924 in Purmerland en overleed op 29 januari 2023 in Rotterdam-Schiebroek.
Trouw beschrijft het leven van onlangs overleden heel gewone of bekende mensen. Heeft u zelf een tip voor Naschrift? Mail ons via naschrift@trouw.nl.
