Maria en Jozef dragen een masker, het kindeke in de kribbe niet

De pandemie is doorgedrongen tot in de kerststal. In de Via San Gregorio degli Armeni, de straat in Napels waar je het hele jaar door kerststallen en kerststal­attributen kunt kopen, hebben de herders en de Wijzen uit het Oosten kapjes over neus en mond, een greenpass in de hand. Ook Maria en Jozef dragen een mascherina, maar het kindeke in de kribbe niet.

“Il bambino is een brenger van hoop”, legt de verkoper uit.

Italië heeft een rijke kerststaltraditie, het was Franciscus van Assisi die er in 1223 mee begon. Niet alleen in kerken worden de stallen opgetuigd, ook in binnenhoven, huiskamers, restaurants. Hele pleinen zijn daar nagebouwd, dorpjes, stadswijken, Romeinse tempels waar het soms zoeken is naar de Heilige Familie. Er klateren beekjes, knapperen vuurtjes, pizza’s worden uit ovens gehaald.

Bij de Piazza Navona was voor corona elk jaar een ‘levende kerststal’ te bewonderen, met een Maria en Jozef van vlees en bloed, herders, koningen te paard, een os, een ezel, een kudde blatende schapen en heel soms even een echte baby.

Een komeet boven het hoofd

“De kerststal heeft met een voorgevoel te maken”, zegt kunstenaar Luigi Serafini bij de koffie in ons Romeinse stambarretje. Hem was gevraagd een kerststal te ontwerpen voor het Istituto Treccani, die de grote Italiaanse encyclopedie uitgeeft maar ook een online galerie bestiert. Luigi schiep er een van keramiek in een keramisch centrum, dicht bij het bos waar Franciscus voor de vogels preekte. Tegen de witte achterwand waarop een landschap wordt gesuggereerd, leunen twee witte tegeltjes, een met Maria, een met Jozef. Franciscus van Assisi die in het landschap is geboetseerd plaatst met een zwierige zwaai een komeet boven hun hoofd, terwijl een rood keramieken katje zit te kijken naar iets in doeken gewikkeld.

“Die kat moet de kerststal uit”, reageerde het prestigieuze Istituto Treccani dat ‘drie honden’ betekent. Na een fikse strijd mocht de kat blijven, vertelt Luigi met een lachje. Het is een verwijzing naar het bekende schilderij De aankondiging aan Maria van ­Lorenzo Lotto waar een kat geschrokken opspringt omdat hij iets bovennatuurlijks ervaart.

Een kerststal uit Peru

Wanneer ik ’s avonds in de buurt ben van het Sint-Pietersplein en ga kijken hoe het stalletje er dit jaar uitziet, knallen de kleuren me tegemoet. Naast de obelisk en de reusachtige spar uit de Dolomieten staat een kerststal uit Peru. Tussen de zuilen van Bernini richten mensen hun slaapplek in, met tentjes, stukken karton. Er wordt gesleept met dekens, door mensen van heinde en ver, maar ook door een ouder Italiaans echtpaar. Veel Vaticaanbewoners zouden het graag verbieden, maar de huidige paus koos niet voor niks de naam Franciscus.

Overal schijnt het blauwe licht van wakende politiewagens. Het is stil, op het murmelen na van de fontein. De ster van Bethlehem vervaardigd in de Andes, als bedlampje in de nacht.