Deze planten in je tuin zien er lieflijk uit, maar stop ze niet in je mond

Afgelopen weekend heb ik een paar uur door een weiland gelopen, speurend naar jakobskruiskruid. Waarom? Omdat het gras straks wordt gebruikt als hooi voor mijn paard en andere paarden. Paarden kunnen heel ziek worden en zelfs dood gaan van jakobskruiskruid: de plant bevat giftige alkaloïden. Tussen het gras laten paarden jakobskruiskruid staan, maar gedroogd, in hooi, proeven ze het niet meer.

Tegelijkertijd is jakobskruiskruid, met tientallen op mini-paardenbloemen lijkende bloemhoofdjes, zowel mooi om te zien als nuttig. Zo’n 150 insectensoorten, waaronder bijen, vlinders en zweefvliegen, halen hun nectar en stuifmeel uit jakobskruiskruid. Het is ook de waardplant voor de prachtige, zwartrode jakobsvlinder: die legt alleen op deze plant haar eitjes. In mijn tuin zou ik jakobskruiskruid daarom waarschijnlijk laten staan. Tenzij ik kleine kinderen zou hebben. Jakobskruiskruid is namelijk giftig voor alle zoogdieren, ook voor mensen. Nu zou een kindje aardig wat bloemhoofdjes moeten opknabbelen, maar toch.

Ze ogen zo onschuldig

Veel planten produceren bittere gifstoffen om zich te beschermen tegen vraat van allerlei dieren, van paarden tot rupsen. Zulke gifmengers zijn, ironisch genoeg, vaak prachtige, geurige bloeiers. Er zitten wilde bloemen tussen, zoals heldergeel jakobskruiskruid, boterbloem, brem en stinkende gouwe. Maar er zijn ook genoeg behoorlijk giftige, onschuldig ogende tuinplanten. Overigens alleen als je ze in je mond steekt: plukken is geen probleem. Denk aan lieflijke akelei, anemoontjes en lelietjes-van-dalen. Gouden regen is helemaal giftig, van blauwe regen alleen de peulen. Gebroken hartjes, lupine en rododendrons. Geurende lathyrus en paarse irissen. Struiken en bomen zoals hulst, klimop en taxus. Sommige planten zijn zelfs giftig voor insecten. Zo zitten er in de nectar van bijvoorbeeld rododendrons en gebroken hartjes ook stoffen die schadelijk kunnen zijn voor bijen.

Gek op cafeïne

Moet je zulke planten nu uit je tuin weren? Zeker niet, tenzij je kleine, ondernemende kinderen hebt die alles in hun mond stoppen. Dan kun je beter wachten met dergelijke planten tot ze wat groter zijn. Dieren zoals geiten, honden, katten, kippen en konijnen zijn meestal slim genoeg om te weten wat wel en niet goed voor ze is. Als er genoeg variatie aan nectar- en stuifmeelbloemen in je tuin of op je balkon staat, kunnen insecten als bijen en vlinders best tegen een klein gifstootje. Sterker nog: cafeïne, een in principe giftige alkaloïde die ook in de nectar van sommige bloemen zit, vermindert de kans op infecties bij verschillende soorten wilde bijen en hommels. Bovendien vinden bijen de cafeïne zo lekker dat ze vaker terugkomen voor méér, heel slim van de plant. En zo herkenbaar voor iemand die ’s morgens minstens een paar koppen koffie nodig heeft! Tenslotte hoef je voor gifstoffen in honing echt niet bang te zijn, zeggen onderzoekers van de universiteit van Wageningen.