Altijd ziek tijdens de vakantie, valt daar nu niets aan te doen?

Eindelijk vrij! De zomervakantie begint bijna, of is voor sommigen zelfs al begonnen. Geen werkverplichtingen meer, wel tijd voor vrienden, familie en leuke dingen.

Helaas kan niet iedereen daarvan genieten. Sommigen worden altijd ziek als de vakantie aanbreekt. Ze krijgen last van pijntjes of griep. Het heeft zelfs een naam: vrijetijdsziekte. Waar komt dat door en is er iets aan te doen?

Psycholoog Ad Vingerhoets, verbonden aan de Universiteit van Tilburg, deed onderzoek naar het verschijnsel. Zo’n 3 procent van de Nederlanders heeft last van vrijetijdsziekte, of het ‘omgekeerde Kortjakje-syndroom’ (zij is juist altijd ziek, behalve zondag). “De klachten variëren”, zegt Vingerhoets. “De één heeft last van vage pijntjes, de ander van hevige koorts.”

Volgens verschillende onderzoeken van de Universiteit van Tilburg zijn er allerlei mogelijke oorzaken. Tijdens vakanties en weekeinden veranderen mensen het ‘normale’ patroon van de werkweek. Ze doen andere dingen dan doordeweeks, of veranderen hun slaap-waakritme. Voor sommigen dragen deze veranderingen bij aan hun geluksgevoel, anderen worden er ziek van.

Vooral voor mensen met migraine is die patroonverandering funest. Juist bij ontspanning na een stressvolle periode komt de helse hoofdpijn vaak voor.

Soms werken middelen tegen vermoeidheid averechts: een grote verandering van het slaapritme kan tot allerlei klachten leiden. Degene die op werkdagen vroeg koffie drinkt, kan hoofdpijn ervaren als hij dat op een vrije dag pas later doet. Wie in het weekend een glas wijn extra drinkt, kan daar de volgende dag last van hebben, ook zonder dat de avond is uitgelopen op een bacchanaal.

Sommige harde werkers ondervinden last van vakantieziekte als gevolg van een drukke werkomgeving. Ze hebben dan pas in hun vrije tijd aandacht voor pijntjes, als de prikkels van het werk weg zijn. Anderen kunnen kwalen uitstellen tot na een bepaald moment, wanneer belangrijk werk is afgerond. “Vergelijk het met joggen met muziek op, of in stilte. In het laatste geval besteed je meer aandacht aan vermoeidheidsverschijnselen”, zegt Vingerhoets.

Voor anderen geven de vrijetijdsverplichtingen, zoals vakantievoorbereidingen, meer stress dan hun baan, hoewel deze vakantiezieken het misschien niet graag toegeven aan zichzelf of anderen. De omgeving van vrijetijdszieken kan ziek gedrag daarnaast stimuleren. De zieke gebruikt zijn pijntjes zo (on)bewust om onder vervelende huishoudelijke klussen uit te komen.

Adrenalinehuishouding

Toch dien je vrijetijdsziekte serieus te nemen. “De aanmaak van adrenaline volgt normaal gesproken iemands energiebehoefte, maar tijdens periodes van veel stress, zoals in de laatste werkweek voor een vakantie, maakt het lichaam de stof ook in ruststand aan. Het lichaam kan die energie dan niet meer kwijt. Daar kan iemand ziek van zijn”, zegt Vingerhoets. Hoewel de hypothese nog niet onderzocht is, denkt de psycholoog dat intensief sporten na werk de adrenalinehuishouding op orde kan brengen.

Daarnaast kunnen mensen die aan het omgekeerde Kortjakje-syndroom lijden, kiezen voor vrijetijdsbezigheden die voldoening geven, in plaats van bezigheden die stress opleveren.

Verder is het aan te raden het slaapritme zo regelmatig mogelijk te houden in zowel werk- als vakantieperioden en niet te veel koffie en alcohol te drinken.

In Het Consult beantwoorden experts wekelijks gezondheidsvragen van lezers. Ook een gezondheidsvraag? Stuur een mailtje naar gezondheid@trouw.nl.

Lees ook:

Waarom slaap ik zo slecht in de nacht van zondag op maandag?

Een lezer merkt op dat hij van zondag op maandag vaak wakker ligt. Hij blijkt niet de enige. Enkele uren voor het slapen al ontspannen, helpt misschien.