Liefde voor de natuur en voor de mens. Het waren de belangrijkste drijfveren van de Turkse zakenman en filantroop Ali Nihat Gökyigit. ‘Deze twee waarden waren bepalend in elk deel van mijn leven, dat zie ik als mijn lot. Ik ben van beide gaan houden’, schreef Gökyigit op 90-jarige leeftijd.
Al vanaf zijn geboorte werd Gökyigit omringd door groen. Hij werd in 1925 geboren in de ruige bergen van Artvin, aan de Zwarte Zee vlakbij de grens met Georgië. De plek staat bekend om de biodiversiteit en ongerepte flora en fauna.
Gökyigit bracht zijn jeugd daar door, maar ging naar de meest prestigieuze middelbare school in Istanbul. Sinds zijn eerste dag op het Robert College wilde hij ingenieur worden, net als zijn beide ooms.
Gefascineerd door natuurstenen
Op school hadden de aardrijkskundelessen grote invloed op Gökyigit. Hij raakte gefascineerd door de natuurstenen die ze in de klas bestudeerden. Zijn favoriete aardrijkskundeleraar reisde elke zomer naar een ander deel van Turkije en vertelde bij terugkomst gepassioneerd over zijn observaties. Daar werd de liefde voor de aarde bij Gökyigit verder aangewakkerd.
Toch ging hij zijn ooms achterna en studeerde civiele bouwkunde in de Verenigde Staten. Terug in Turkije werkte hij als bouwkundig ingenieur aan de aanleg van vliegvelden.
In 1956 richtte hij samen met twee schoolvrienden van het Robert College het bouwbedrijf Tekfen op. Wat begon als een klein consultantbureau in technologie en wetenschap, groeide uit tot een miljoenenbedrijf. Van oliepijplijnen en fabrieken tot wegen, voetbalstadions en metro’s: Tekfen werd een bouwgigant in binnen- en buitenland.
Vanuit zijn filantropische gedachte richtte Gökyigit het Tekfen Philharmonisch Orkest op. Musici uit de verschillende landen rondom de Zwarte en Middellandse Zee spelen hierin samen, als tegenhanger van de regeringen van die landen, die vaak met elkaar overhoop liggen.
Gökyigit zag ook hoeveel schade de mens aanbracht aan de natuur. Hij sprak daar veel over met zijn vriend Hayrettin Karaca. Op den duur vonden ze dat praten alleen niet genoeg was. Het zaadje voor de oprichting van Tema was geplant. Met deze stichting streden Gökyigit en Karaca sinds 1992 tegen bodemerosie en voor herbebossing.
Gökyigit was inmiddels 67 jaar. Hij kreeg de bijnaam yaprak dede (opa bladeren). Medeoprichter Karaca, ook op leeftijd, werd voortaan toprak dede genoemd (opa aarde). Nog steeds is Tema een van de grootste ecologische organisaties in Turkije.
Op zoek naar de Kaukasische bij
Ondanks zijn leeftijd was Gökyigit onvermoeibaar. Met een team van Tema zocht hij maandenlang in de bergen van Artvin naar de Kaukasische bij. Deze unieke bijensoort zou lokaal uitgestorven zijn, maar na negen maanden bewees hun onderzoek het tegendeel. Een fokprogramma werd opgericht om de lokale bijenteelt een boost te geven.
Zijn meest persoonlijke nalatenschap is de Nezahat Gökyigit Botanische Tuin. Eigenhandig zorgde Gökyiğit ervoor dat een groot snelwegknooppunt in Istanbul veranderde in een botanische herinnering aan zijn overleden vrouw Nezahat. “Groene longen voor de stad, groot genoeg om haar op een of andere manier te bereiken”, zei hij daarover.
Na zijn dood, vorige maand, werd Gökyigit geroemd als groots voorvechter van de Turkse natuur. In die geest nam Tema afscheid van hun yaprak dede: ‘Hij heeft ons op de mooiste manier laten zien wat iemand kan bereiken door te geloven in de mens en de natuur.’
Ali Nihat Gökyiğit werd op 23 februari 1925 geboren in Artvin, Turkije en overleed op 25 januari 2023 in Istanbul
Trouw beschrijft het leven van onlangs overleden heel gewone of bekende mensen. Heeft u zelf een tip voor Naschrift? Mail ons via naschrift@trouw.nl.
