Activistische chirurg Gino Strada (1948-2021) was de maestro van de menselijkheid

In de ruimte waar de urn met de as van Gino Strada vorige week stond en waar ruim tienduizend mensen hem een laatste groet zijn komen brengen, was in grote letters een tekst op de muur geschreven. “Mensenrechten moeten de rechten van iedereen zijn, echt van iedereen, anders moet je ze privileges noemen.” Het was een uitspraak van Strada zelf, een Milanese chirurg die met zijn hulporganisatie Emergency de held van veel Italianen was.

Gino Strada, geboren in 1948 als Luigi, was een markante man met langig grijs haar, een grijze baard en dikke wallen onder zijn ogen, die alom in Italië werd bewonderd. Sommigen hadden de arts zo hoog zitten dat ze hem zelfs wel wilden als hun president; zijn naam werd soms genoemd wanneer het parlement een nieuw staatshoofd moest kiezen.

Maar de activistische Strada zou volkomen ongeschikt voor die baan zijn geweest: hij was erg direct, soms ruw en uitte in de media vaak harde kritiek op regeringsleiders en ministers – of ze nou blauw, geel of rood gekleurd waren. Zijn kritiek betrof – ook deze maand nog – bijvoorbeeld de aanwezigheid van de Navo en dus ook van de Italiaanse militairen in Afghanistan, waar zij volgens hem puur uit economisch belang oorlog voerden en daarmee een hoop narigheid bij onschuldige burgers veroorzaakten. En toen de zeer rechtse Lega-leider Matteo Salvini als minister van binnenlandse zaken een paar jaar geleden probeerde om schepen met uit zee gepikte bootmigranten uit de Italiaanse havens te houden, was Strada’s commentaar: “Ik hoop dat die fascist gauw oprot.”

De vastberadenheid om het fysieke leed van mensen in oorlogsgebieden te verzachten, bracht hem ertoe daar zijn levenswerk van te maken. Na zijn studie medicijnen specialiseerde Strada zich tot hartchirurg in de Verenigde Staten, Engeland en Zuid-Afrika. In 1988 besloot hij zijn kennis en kunde in te zetten in conflictgebieden en ging voor het Rode Kruis werken. Strada kreeg in die jaren burgers in onder andere Pakistan, Somalië, Afghanistan en Bosnië in zijn operatiekamers.

In 1994 richtte Strada samen met zijn echtgenote Teresa Sarti de humanitaire organisatie Emergency op. De missie van die ngo is het opzetten van ziekenhuizen en eerstehulpposten in landen waar oorlog is en het gratis behandelen van de slachtoffers daarvan. Ook mensen die worden verminkt door landmijnen – en trouwens ook arme mensen in Italië zelf – kregen hulp van Strada en zijn collega’s. Emergeny leverde medische zorg aan burgers in onder andere Rwanda, Libië, Cambodja en Jemen en runt momenteel eigen medische faciliteiten in Afghanistan, Irak, Sierra Leone, Soedan en de Centraal- Afrikaanse Republiek. Strada werkte zelf ook heel wat jaren in al die landen. De ngo heeft tot nu toe zo’n 11 miljoen patiënten behandeld. Tienduizenden Italianen werden en zijn enthousiaste donateurs.

Omstreden donateurs

Strada’s organisatie was niet altijd onomstreden. Andere ngo’s zagen de nadruk van Emergency op chirurgie niet altijd en overal als de belangrijkste behoefte van de bevolking. Ook was er kritiek op het accepteren van geld van de zeer controversiële militair en toenmalige president van Soedan, Omar Hasan Ahmad al-Bashir, voor de bouw van een centrum voor hartchirurgie in dat land. Strada, en diens enige dochter Cecilia die Emergency jarenlang leidde, wuifden de bezwaren weg.

Op 13 augustus was Gino Strada op vakantie in Frankrijk toen hij daar onverwachts overleed. Waar hij aan is gestorven, is niet bekend gemaakt. De hartchirurg, 73 jaar oud, had al een tijdje hartklachten. Premier Mario Draghi reageerde die dag met: “Hij heeft zijn leven altijd geleid aan de kant van de laatsten, en werkte met professionaliteit, moed en menselijkheid in de moeilijkste gebieden van de wereld”. President Sergio Mattarella zei: “Gino Strada bracht leven daar waar oorlog geweld en dood wilde opleggen. Hij was een altruïst in dienst van de zwaksten.”

Zijn dochter Cecilia zat die dag op een hulpschip in de Middellandse Zee om bootmigranten te redden. Ze schreef op Twitter: “Terwijl mijn papa wegging, was ik dit aan het doen. Eén leven vertrok, 84 levens kwamen aan boord. Gered. En dat lijkt me een mooie manier om hem te groeten. Ciao paps. Goede wind, kalme zee.”

Gino Strada werd geboren op 21 april 1948 in Sesto San Giovanni en stierf op 13 augustus in Honfleur, Normandië.