Circulaire lesweek laat scholieren nadenken over de toekomst, en meteen kan het licht in de aula uit

Op vier bij elkaar geschoven tafels in een klaslokaal op de eerste verdieping staat een stoeltje op ietwat wankele, houten pootjes. Maatje poppenstoel, de zitting en rugleuning bekleed met crèmekleurige stof. Ernaast zit Isabel kalmpjes voor zich uit te kijken. De opdracht is af. Straks krijgt het winnende plan uit deze mavogroep het podium tijdens de slotpresentatie van de circulaire week. Welk plan dat is, daar moet nog over worden gestemd.

“We moesten iets bedenken om de school mooier te maken”, vertelt Isabel. “Het viel ons op dat er in de aula altijd een hoop overbodig licht brandt, terwijl de gordijnen vaak dicht zijn tegen de zon. Als we die gordijnen weghalen, kan het licht uit en kunnen we zelfgemaakte stoelen bekleden met gordijnstof. Want er zijn niet zoveel stoelen in de aula, je moet vaak staan.”

De projectweek Expedition Circular vond vorige week voor de zevende keer plaats op het Haarlemmermeer Lyceum in Hoofddorp. De eerste jaren doorliepen alleen de brugklassers deze lesweek over circulaire economie; sinds vorig jaar doen ook de tweedeklassers mee. Met een speels vormgegeven werkboekje, gastlessen en bedrijfsbezoeken gaan leerlingen tussen 12 en 14 jaar aan de slag met een ander soort economie dan die waarin ze opgroeien.

“We kiezen om te zaaien”, zegt Rieta Aliredjo, sociaal ondernemer en oprichter van de stichting Stars Are Circular. Zij ontwikkelde een lesprogramma over circulariteit voor middelbare scholieren. “Je kunt niet meteen oogsten. Je moet een abstract begrip als circulaire economie klein maken, passend bij de belevingswereld van de kinderen. En zelfs dan landt het nog niet voor de volle 100 procent.”

René Ouwerkerk, coördinator van het eerste leerjaar, realiseert zich dat. Hij was van begin af aan betrokken bij de ontwikkeling van het circulaire lesprogramma. “In de brugklassen beginnen we klein en dichtbij. Dan hebben we het over kleding. Over welke impact de productie daarvan heeft, en over arbeidsomstandigheden. Dan gaan we met ze op bezoek in een textielsorteercentrum.”

“Vinden ze vaak vreselijk”, lacht Esther Sartori, teamleider van de brugklas en de tweede klassen en vwo. “Lopen ze allemaal rond met een opgetrokken neus, omdat ze denken dat die kleding niet fris is.”

“Ja, en dat is echt onzin. Ze zijn gewoon niks gewend”, reageert Ouwerkerk. “Ze kopen alles nieuw bij goedkope ketens. Tweedehands vinden ze niks, behalve via kledingsite Vinted. We proberen met Expedition Circular een nieuwe norm te stellen, maar de effecten zijn moeilijk meetbaar. Het gaat ons vooral om bewustwording.”

Voetbalveld op het dak

In het tweede leerjaar wordt de focus van de circulaire lesweek verbreed: leerlingen krijgen de opdracht om, met de kennis die ze hebben opgedaan over hergebruik en recycling, iets aan het schoolgebouw te verbeteren. “Mevrouw, kijk! Wij hebben het beste idee!”, roept havoleerling Pasiban, terwijl hij met grote gebaren naar vier volgeschreven vellen papier op tafel wijst. “We gaan een voetbalveld maken op het dak van school. Daar staan nu fietsenrekken, maar die worden nooit gebruikt, dus die gaan we verplaatsen.”

Met de overtuigingskracht van een autoverkoper somt Pasiban de aangeleerde circulaire aspecten van hun plan op. “Het is smart, want we gebruiken alle space die er over is. We re-usen dingen, want de camerabewaking hadden we al. Het is green, want we zetten ook planten neer. En het is social, want voetbal brengt mensen bij elkaar, zodat ze nieuwe vrienden maken.”

Meer dan veertig nationaliteiten in de schoolbanken

Deze vestiging van het Haarlemmermeer Lyceum biedt tweetalig onderwijs: de meeste lessen worden hier in het Engels gegeven. Niet alleen de entree van de school maakt een internationale indruk, met een lange rij vlaggen aan het plafond, ook de leerlingen komen uit veel verschillende landen. Teamleider Esther Sartori schat dat er hier meer dan veertig nationaliteiten in de schoolbanken zitten.

“We doen veel aan burgerschap. Maatschappelijke vraagstukken vormen de rode draad in onze lessen”, vertelt ze. “Bij vakken als aardrijkskunde of geschiedenis is dat wat makkelijker dan bij bijvoorbeeld wiskunde, maar we proberen toch steeds een link te leggen naar de samenleving, naar de leefomgeving. Een week als deze maakt leerlingen bewuster van de impact die ze daar zelf op kunnen hebben.”

Water uit een regenton

Sanne, Mavi en Joey besloten zich met hun opdracht te richten op het tegengaan van waterverspilling. Op tafel staat een maquette waarin een deel van de school te herkennen valt. “Dit is het balkon van de docenten”, wijst Sanne. “Maar we zien daar eigenlijk nooit iemand. Als we hier nou een afvoerpijp maken naar een regenton, dan kunnen we dat water gebruiken om mee schoon te maken, of de wc door te spoelen.”

“Nu gaat de school kijken of ze zulke tonnen gaan kopen”, glimt Mavi. “Dat zou wel heel leuk zijn.” Joey knikt. Verder zegt hij niet veel. “Als ik eerlijk ben, vond ik het nogal saai, deze week. Mavi kan mooi tekenen en zo’n maquette maken. Ik niet.”

De week draait weliswaar om circulariteit, de grootste meerwaarde is uiteindelijk de persoonsontwikkeling van de leerling, onderstreept René Ouwerkerk. “Wie ben ik, welke bijdrage kan ik leveren, daar gaat het om. Tenminste, zo zien wij het. Leerlingen zullen zich dat waarschijnlijk niet zo bewust afvragen.”

Voor havo-leerling Suus lijkt die vraag wel degelijk te spelen: “Vorig jaar, in de brugklas, boeide het me nog niet zo. Toen ging het over kleding. Maar nu ga je iets bedenken voor je eigen school, dat maakt het interessant. We zijn ook op bedrijfsbezoek geweest. Daar zie je dat het verschil maakt hoe je dingen aanpakt. Daardoor ben ik anders naar de maatschappij gaan kijken, en naar ecologie.”

Lesmateriaal gratis beschikbaar

Na een aantal jaren proefdraaien en aanpassen, is de Circular Expedition klaar om ook op andere scholen aan te bieden, meent initiatiefnemer Rieta Aliredjo. Het lesmateriaal komt dit najaar gratis beschikbaar via platform scoolmakers.eu. “Hier op het Haarlemmermeer Lyceum is het programma groots opgezet”, zegt ze. “Maar zzp’ers in de onderwijswereld kunnen ook prima losse lessen aanbieden.”

Het is niet haar bedoeling het product te gaan kapitaliseren, de opzet is idealistisch. De bedrijfsbezoeken kosten niets en soms krijgen de leerlingen wat toegestopt, zoals dit jaar een paar zakken dahlia’s om het schoolplein mee op te vrolijken. Aliredjo: “We zijn aan het uitvinden hoe we een dergelijke week kostendekkend kunnen draaien. Wat wij wel redelijk vinden is dat er budget is voor de externe projectleider en voor sociale ondernemers die een masterclass verzorgen. Maar het gaat er vooral om een bijdrage te leveren aan het verleggen van de grenzen van de economie.”

Lees ook:

Recyclen op school: ‘Juist vmbo’ers kunnen verschil maken’

Liedewij de Graaf laat scholieren kennismaken met de circulaire economie. “Juist vmbo’ers kunnen een verschil maken. Zo kan een kapper voor verf zonder chemische troep kiezen.”