Kleefacties waren niet zo netjes, en dat beviel de klimaatactivisten prima

Trouw blikt terug op 2022 aan de hand van de opmerkelijkste ‘woorden van de dag’. Vandaag het woord van 27 oktober: Tafelklever.

Een spektakel noemde tv-columnist Willem Pekelder het in deze krant. Eindelijk gebeurde er iets onverwachts tijdens een talkshow. Midden in een gesprek klom klimaatactivist Jelle de Graaf op de tafel. Onder toeziend oog van presentator Beau van Erven Dorens, die Eva Jinek verving, smeerde de activist zijn handen in met lijm om ze vervolgens ferm op het tafelblad te planten. Het was 26 oktober. De tafelklever was geboren.

Ook wie toen niet voor de buis zat, zal de beelden inmiddels gezien hebben. “Ik zit vast in een liveprogramma en ik ga het hebben over de klimaat- en ecologische crisis”, zei De Graaf. Rete-irritant, oordeelde Pekelder in deze krant. Maar ook rete-ínteressant.

2022 was het jaar van de plakacties voor het klimaat. Niet voor niets werd ‘klimaatklever’ het Van Dale Woord van het Jaar. De Graaf was bij Jinek uitgenodigd om te spreken over een actie van de Britse activisten van Just Stop Oil. In The National Gallery in Londen gooiden twee klimaatactivisten tomatensoep over een schilderij van Van Gogh om zich vervolgens aan de muur vast te lijmen.

De actie kreeg navolging, onder meer in Nederland. De actie van De Graaf bij Jinek werd misschien vervelend, maar over het algemeen nog vrij onschuldig bevonden. Anders was dat toen een dag later Belgische klimaatactivisten werden opgepakt nadat zij in het Mauritshuis in Den Haag het Meisje met de parel van Johannes Vermeer hadden besmeurd met tomaten uit blik en zich vervolgens hadden vastgelijmd.

Een maand onvoorwaardelijke cel voor klimaatactivisten

Hoewel het schilderij achter glas zat (net als De zonnebloemen van Van Gogh overigens) vond het Openbaar Ministerie dat de activisten zich schuldig hadden gemaakt aan vernieling. De lijst van het schilderij was immers wél beschadigd. Bovendien hadden ze een aanzienlijk risico genomen. Het OM eiste vier maanden cel, waarvan twee voorwaardelijk. De rechtbank legde de activisten uiteindelijk een onvoorwaardelijke celstraf van een maand op, plus een voorwaardelijke straf van nog eens een maand.

“Totaal disproportioneel”, noemt tafelklever De Graaf de straf. Zelf is hij actief voor Extinction Rebellion, een andere groep dan waarbij de Belgische activisten zich hebben aangesloten, maar hij volgde de zaak op de voet. “Het is ook een breuk met eerdere uitspraken van rechters rondom vreedzaam klimaatactivisme in Nederland”, zegt hij.

Desondanks kijkt De Graaf over het algemeen positief terug op 2022. Door het coronavirus verdween de klimaatcrisis een paar jaar lang naar de achtergrond, zegt hij. “Maar door een hele reeks in het oog springende acties is het klimaat nu weer terug op de voorpagina’s, waar het hoort.”

Dat betekent niet dat de activist tevreden is. “De acties zijn erop gericht om aandacht te creëren voor de klimaat- en ecologische crisis, maar dat is niet het einddoel”, benadrukt hij. “Het einddoel is dat onze overheden bedrijven beteugelen die nu de aarde en haar bewoners kapot maken. Daarin zie je nog niet de verschuiving die nodig is.”

Acties bij musea en op Schiphol

Extinction Rebellion en andere klimaatbewegingen zullen dus ook in 2023 blijven protesteren en indien nodig ‘acties escaleren’, zegt De Graaf. De activisten willen dat bedrijven en overheden doen wat nodig is om de netto uitstoot in 2025 naar nul te krijgen. “Je kunt het komende jaar heel veel meer acties verwachten. Prikkelende acties van kleine groepen op iconische locaties, zoals in musea, maar ook grote massa-acties zoals op Schiphol.” Op de luchthaven bezetten een paar honderd demonstranten afgelopen november een platform voor privéjets.

Daarbij zal ongetwijfeld ook weer lijm gebruikt worden. Toch is die methode bijzaak, vindt De Graaf. De werkelijke gemene deler van de klimaatacties is niet het geplak, maar het feit dat ze erop gericht zijn sociale conventies te doorbreken. “In een museum loop je stilletjes rond, kijk je naar kunst en blijf je op afstand. In een talkshow laat je iedereen netjes uitspreken. Die conventie is doorbroken. Dat is waarom de acties werken en zoveel aandacht krijgen.”

Lees ook:

Het wokespook joeg Nederland in 2022 de stuipen op het lijf

Trouw blikt terug op 2022 aan de hand van enkele ‘Woorden van de dag’, die dagelijks staan op pagina 3 van de papieren krant. Vandaag het woord van 24 september: Wokespook.