Yorick Goldewijk schrijft weer een prikkelende dystopische jeugdroman

Deze beklemmende, gelaagde toekomstvisie van Yorick Goldewijk houdt de gissende lezer in de ban. In de steriele stad Surdus moet Acht zien te overleven.

Het nieuwe boek van Yorick Goldewijk, die vorig jaar met de ingenieuze tijdreisroman Films die nergens draaien de Gouden Griffel won, is een ramp voor recensenten. Dat wat het opmerkelijk en gelaagd maakt, kun je niet volledig bespreken zonder teveel weg te geven. De verrassende laatste hoofdstukken onthullen namelijk pas echt waar dit boek over gaat.

Aanvankelijk lijkt Duizend & ik zo’n dystopische jeugdroman waar er het afgelopen decennium nogal veel van zijn verschenen, maar wel intrigerend en goed geschreven. We volgen een meisje dat bij gebrek aan een echte naam haar nummer als zodanig gebruikt: Acht.

Griezelig

Ze woont in het beeldend opgeroepen Surdus, een steriele stad vol spierwitte woontorens, die glanzen ‘als rijen tanden’. Elke morgen worden zij en haar stadgenoten op dezelfde tijd gewekt en door een stem uit een speaker gevraagd wie ze zijn. En elke morgen moet Acht hetzelfde antwoorden: “Ik ben een onbezielde. Ik heb geen waarde. Mijn bestaan staat in het teken van het dienen van de bezielden. Ik ben niets.”

Alsof dat al niet griezelig genoeg is, moet ze zich daarna met alle anderen in colonne en met gebogen hoofd, ‘als een dikke, dode zee’, naar een Terminal begeven, waar iedereen de hele dag nutteloze vragen op schermen moet beantwoorden, terwijl de uren “langs [Acht] heen slepen als schuurpapier”.

Ondertussen worden ze in de gaten gehouden door een soort drones, die ‘dwalers’ met afwijkend gedrag opsporen. Zo iemand kunnen ze ‘beëindigen’, wat neerkomt op een soort publiekelijke executie.

Werkelijkheid of illusie?

Eenzame Acht is natuurlijk de heldin omdat zij aan dit monotone en beangstigende bestaan probeert te ontsnappen. Zij voelt, en dat voel je met haar mee, dat ze níet niets is en niet langer haar gevoelens en nieuwsgierigheid wil onderdrukken.

Ze komt in verzet en ontmoet Duizend, een meisje dat precies op haar lijkt. Ondertussen wordt de wereld om haar heen steeds raarder: plotsklaps verdwijnen bijvoorbeeld alle anderen, zitten er muren achter deuren, klinkt er muziek uit de speakers en blijft het donker.

Is dit een beklemmende nachtmerrie? Een futuristische versie van de film The Truman Show? Een parallelle (geesten)wereld? Een computerspel? Terwijl de lezer gist, verhoogt Goldewijk knap de claustrofobische sfeer en stelt hij prikkelende, filosofische vragen over het verschil tussen werkelijkheid en illusie – is dat er wel? – over vrije wil en wat een mens tot mens maakt.

Yorick Goldewijk
Duizend & ik
Ill. Yvonne Lacet
Ploegsma;
176 blz. € 17,99.
Vanaf 12 jaar