Weg uit Rusland, dat willen veel bedrijven wel. Maar hoe?

De oorlog in Oekraïne was nog geen week oud of olieconcerns als Shell, Exxon en BP kondigden hun vertrek uit Rusland aan. Ook andere bedrijven, waaronder Heineken, Volkswagen, Mercedes-Benz en een serie Amerikaanse firma’s meldden daarna hun activiteiten in Rusland te willen staken.

Voor sommige bedrijven was dat relatief eenvoudig. Voor Air France-KLM bijvoorbeeld: dat stopte gewoon met vliegen naar Russische bestemmingen. Andere bedrijven leverden niet meer aan Rusland of staakten hun invoer van Russische waar. Maar voor concerns met veel fabrieken of bezittingen in Rusland is het lastiger om het land vaarwel te zeggen. En als dat lukt, kost hun dat een smak geld.

Neem Exxon. Dat is weg uit Rusland. Het concern maakte in oktober bekend dat het geen belang meer heeft in een groot olie- en gasproject in Siberië. Of Exxon iets voor dat belang heeft gekregen, is onduidelijk. Hoogstwaarschijnlijk is Exxon simpelweg onteigend. Exxon schat het totale verlies van zijn vertrek uit Rusland op 4,6 miljard dollar. McDonald’s, dat afstand deed van ruim achthonderd Russische vestigingen, leed daardoor een verlies van 1,2 miljard dollar.

Shells belangrijkste bezit in Rusland

Ook Shell is weg uit Rusland. Het verkocht zijn tankstations en een grote smeermiddelenfabriek aan het Russische Lukoil, raakte een belang in een olie- en gasproject kwijt en meldde vorige week in een ultrakort persbericht dat het zich ‘terugtrekt’ uit een ander groot olieproject. Het Shell-belang daarin gaat naar Gazprom. Of Shell daar nog iets voor krijgt, is niet bekend.

Datzelfde geldt voor wat tot voor kort Shells belangrijkste bezit in Rusland was: een flink belang in het grote olie-, gas- en vloeibaar-gasproject Sachalin-2. Dat belang is nu van een Russisch bedrijf. Een aanbod om in dat bedrijf deel te nemen, heeft Shell afgeslagen. Het is niet waarschijnlijk dat Shell nog iets voor dat belang betaald krijgt. Shell raamt de totale kosten van het vertrek uit Rusland op ruim 4 miljard dollar.

BP is zijn Russische bezit – een groot belang in de oliemaatschappij Rosneft – nog niet kwijt. Het Britse concern zoekt nog naar een koper. Dat geldt voor meer bedrijven: voor Volkswagen, Mercedes-Benz en tabaksfabrikanten Bat en Philip Morris International, die allemaal fabrieken in Rusland kwijt willen.

De grillen van de Russische overheid

Het geldt ook voor Heineken, dat van zijn Russische brouwerijen zegt af te willen. De brouwer raakte in opspraak toen bleek dat zijn Russische dochter nog volop aan het investeren was, terwijl Heineken zelf had benadrukt dat het Rusland wilde verlaten. Heineken meldde daarna dat de dochter financieel losstaat van het moederconcern, dat de dochter een faillissement wilde voorkomen en echt in de etalage staat. Een koper is er alleen nog niet.

Dat gebrek aan kopers is een van de problemen die bedrijven tegenkomen als ze hun Russische bezit willen verkopen. Buiten de olie-industrie zijn er weinig kapitaalkrachtige Russische kopers. Westerse bedrijven zullen zich niet aan de koop van Russisch goed willen wagen. Niet-westerse bedrijven die dat wel willen, kunnen te maken krijgen met de grillen van de Russische overheid.

Een verkoop kost veel geld

Daarbij kost een verkoop een hoop geld. Als een bedrijf van zijn Russische bezit af wil, moet het eerst de waarde daarvan laten bepalen. Van die waarde gaat vervolgens de helft af. Dan is er de kans dat de Russische overheid de opbrengst van de verkoop nog extra afroomt. Of de verkoopregels verandert. Of de verkoop toch verbiedt. Want happig op een massale uittocht van bedrijven is Rusland niet.

Zo bezien is het niet vreemd dat er maar weinig bedrijven uit Rusland zijn vertrokken. Uit onderzoek van een Zwitserse businessschool bleek onlangs dat er van 1404 bedrijven uit de EU én de G7-landen met dochters in Rusland er maar 120 waren die minstens een Russische onderdeel hadden verkocht of afgestoten.

En misschien krijgt Jacek Olczak, topman van Philip Morris, wel navolging: die liet onlangs weten dat zijn bedrijf wellicht in Rusland blijft omdat het niet in het belang van zijn aandeelhouders is om die Russische tak, die veel omzet en winst oplevert, voor een spotprijs te verkopen.

Lees ook:

Russische bedrijven moeten om de sancties heen werken

‘Parallelle import’, ‘importsubstitutie’ en ‘zakelijke heroriëntatie’. Die toverwoorden moeten de gevolgen van de westerse sancties op de Russische economie doen vergeten. Op bezoek bij vier Russische bedrijven.