Identiteit als thema van de Boekenweek is een schot in de roos

Drie woorden maar telt het thema van de Boekenweek 2023, die vandaag 11 maart, begint. Drie woorden die grenzeloos inclusiviteit willen uitdrukken: Ik ben alles. Het thema legt de focus op identiteiten. En dat is in brede zin bedoeld, dus in persoonlijke relaties, seksualiteit, gender, etnisch, familie. Uit de keuze voor de auteurs van zowel het Boekenweekgeschenk als het Boekenweekessay blijkt dat het CPNB het thema serieus heeft genomen. Bij de keuze voor dit thema is het vooral van belang dat niet exclusief vanuit het dominante perspectief geschreven wordt.

Het thema identiteit is natuurlijk zo oud als de mensheid. Door bewegingen als BlackLivesMatter en de groeiende aandacht voor het slavernijverleden van Nederland komt meer en meer aan het licht dat sommige identiteiten veel dominanter zijn dan andere. Daarmee is het thema groeiend actueel. Dat werkt ook door in de literatuur en in het boekenvak. Auteurs als Marieke Lucas Rijneveld (Boekenweekessay 2022) en Hannah Bervoets (Boekenweekgeschenk 2021), brachten afgelopen jaren bijna terloops genderfluïditeit en seksuele identiteit ter sprake.

Lot van auteurs

De keuze voor de auteur van het Boekenweekessay van dit jaar, Raoul de Jong, is wat het thema betreft een schot in de roos. Hij is de eerste boekenweekauteur met Surinaamse wortels, in zijn eigen woorden: de eerste bruine auteur van het essay. In Boto Banja, Botendans, beschrijft hij aan de hand van een riskante reis die hij per zeilschip maakte langs een slavenroute in het Caribisch gebied het lot van auteurs als Anton de Kom, die als zij over slavernij schreven dat met gevangenisstraf of vergetelheid moesten bekopen.

Dat laatste, die vergetelheid, gebeurde eigenlijk ook met De Jong zelf. Zijn boek Jaguarman, een roman tegen de achtergrond van de familiegeschiedenis van zijn Surinaamse vader, kreeg allerlei nominaties voor literatuurprijzen, ook Europese, maar kwam uiteindelijk terecht op het plankje: ‘reisboeken Suriname’, of ‘slavernij’. En daar komen maar weinig kopers op af. Ook boeken krijgen wel eens een identiteit die misplaatst is. Nu maar hopen dat Boto Banja goed terecht komt.

Zijn essay voor de Boekenweek moest wel over slavernij gaan, vond De Jong, maar mocht geen boos boek worden. Aan de lezers is het nu om uit te maken of dat gelukt is. Als het over identiteiten gaat, is De Jong wel een goed voorbeeld, want hij is ook danser. En met zijn blauwe ogen en donkere kroeskrullen, zijn Surinaamse vader en Nederlandse moeder, past hij in vele vakjes.

Ook wat de timing betreft heeft de CPNB met het thema identiteit een goede keuze gemaakt. Als het CPNB jongeren aan het lezen wil krijgen of houden, was een tevens Engelstalige versie van beide uitgaven wel een goed idee geweest. Jongeren lezen best graag boeken, bleek onlangs, maar dan vooral in het Engels.