Het OM wil commerciële DNA-databanken gaan gebruiken als laatste redmiddel bij onopgeloste moordzaken. Lex Meulenbroek, DNA-deskundige bij het Nederlands Forensisch Instituut, heeft goede hoop.
Nabestaanden van vermoorde mensen zijn volgens Lex Meulenbroek, DNA-deskundige bij het Nederlands Forensisch Instituut, blij dat er binnenkort mogelijk ook in Nederland gebruik wordt gemaakt van commerciële DNA-databanken. In Amerika werden er al honderden cold cases mee opgelost.
U spreekt veel met nabestaanden. Wat verwachten zij?
“Meestal houden zij dit soort ontwikkelingen op forensisch gebied scherp in de gaten. Ze hopen dat dit zorgt voor een doorbraak in hun zaak. Nabestaanden en achterblijvers van vermiste personen leven vaak dag in dag uit met de vraag wie bijvoorbeeld hun dochter of vader vermoord heeft. Dat leed is altijd aanwezig. Zolang je niet weet wat er is gebeurd en wie het heeft gedaan kun je niet verder met je leven. Je blijft hangen in die vragen. Als zo’n cold case toch nog wordt opgelost, geeft dat rust voor familieleden. Ik ken mensen die al veertig jaar niet weten wat er met hun kind is gebeurd.”
Hoe werkt deze opsporingsmethode?
“Het is een laatste redmiddel dat wordt ingezet wanneer de huidige onderzoeksmethoden niet hebben geleid tot een oplossing. Van het DNA-materiaal dat wordt gevonden na een misdrijf wordt een profiel met een lange lettercode gemaakt die naar twee internationale genealogische databanken gestuurd wordt. In die databanken hebben mensen hun DNA-profiel gezet, bijvoorbeeld om op zoek te gaan naar familieleden, of omdat ze nieuwsgierig zijn naar hun wortels. Er wordt alleen gezocht onder mensen die toestemming hebben gegeven dat hun profiel wordt gebruikt voor politieonderzoek. Dat zijn er ruim 1,7 miljoen. We kunnen daar verwanten mee vinden, zoals een verre achterneef, waarna stamboomonderzoek volgt.”
Hoe snel heb je daarna een dader te pakken?
“In de Verenigde Staten, waar deze methode sinds 2018 wordt ingezet, zijn er gevallen bekend waarbij het stamboomonderzoek in een dag was gedaan. Meestal duurt het veel langer. We weten niet hoeveel Nederlanders hun gegevens hebben gedeeld met de twee in Amerika gevestigde databanken. Dat vertellen ze ons uit privacyoverwegingen niet.
“We weten wel dat het grootste gedeelte van mensen in die databanken een Noord- en West-Europese afkomst heeft, wat heel nuttig is in onze zoektocht. Je kunt zo hele verre familieleden vinden, maar idealiter krijg je een matches met achterachterneven of dichterbij. In Zweden hebben ze er een grote dubbele moordzaak mee opgelost, de Noren hebben onlangs de moordenaar gevonden van een oudere man. En de Denen zijn er ook mee bezig. Elders in Europa werkt het, daarom hopen we in Nederland ook op succes.”
Hoeveel Nederlandse zaken maken nu kans op een doorbraak?
“Elke moordzaak of ernstige zedenzaak die jarenlang niet opgelost kan worden, wordt een coldcasezaak. Dat zijn er, volgens schattingen van de politie, zo’n 1700 tot 2000. Soms zijn ze wel dertig of veertig jaar oud. Ze zijn niet allemaal geschikt voor deze opsporingsmethode. We beginnen nu met een pilot van twee zaken waarin echt alles al is geprobeerd. Het gaat om de identiteit van een dader en een onbekende dode waarvan de identiteit nooit is vastgesteld. Bij beide zaken is genoeg DNA gevonden. Je moet goed materiaal hebben om en geschikt profiel te kunnen opmaken. Dat kan bloed zijn, speeksel of spermasporen. Een haar met wortel kan ook genoeg zijn.”
Waarom wordt dit nu pas ingezet als het in Amerika sinds 2018 al voor vele doorbraken zorgde?
“We moesten goed uitzoeken of deze methode op juridisch, ethisch, technisch en organisatorisch vlak uitvoerbaar is. De rechter-commissaris buigt zich binnenkort nog over het de vraag of deze methode als pilot kan worden toegepast in Nederland. Sommige landen moesten hun wet eerst aanpassen.”
Lees ook:
OM wil DNA uit stamboom-databank gebruiken voor opsporing
Het Openbaar Ministerie en het Nederlands Forensisch Instituut willen genealogische DNA-databanken gebruiken om cold cases op te lossen. Internationaal is het al een beproefde methode.
Na 46 jaar weet nog altijd niemand wie het ‘heulmeisje’ was. ‘Ik draag haar met me mee’
Melissa de Waerdt vond als kind het lichaam van het ‘Heulmeisje’. Na 46 jaar weet nog steeds niemand wie ze was. Daarom organiseert De Waerdt nu een herdenking.
Het verslag van een obsessieve zoektocht naar de Golden State Killer
De feiten in McNamara’s ‘Ik zal verdwijnen in het donker’ zijn erger dan fictie.
Politie zet DNA-onderzoek in om een zedenmisdrijf uit 2010 op te lossen
In 2010 werden twee minderjarige meisjes onder dreiging van een mes verkracht. Een grootschalig DNA-onderzoek moet de politie nu alsnog helpen de dader te vinden.