De mens als gevangene van verleden en toekomst

Is een gemeenschappelijk verhaal van belang om met het verleden om te kunnen gaan? Die vraag krijgt emeritus-hoogleraar wijsgerige ethiek Paul van Tongeren voorgelegd door filosofen Coen Simon en Frank Meester, bedenkers van de pamfletreeks Nieuw Licht. In deze serie geeft een denker antwoord op een vraag waarover filosofen van naam en faam uit het verleden zich al eerder hebben gebogen.

Het door de Denker des Vaderlands en lid van het Filosofisch elftal van Trouw geschreven Identi-tijd is de 28ste uitgave in de reeks.

‘Mens-zijn is een probleem, een opgave, onder meer omdat het ­betekent uitgestrekt zijn tussen verleden en toekomst’, betoogt Van Tongeren. ‘We zijn in ons verlangen reeds wat we nog niet zijn en we zijn in ons herinneren nog wat we niet meer zijn’.

Wie vastzit in het verleden is levend gestorven

Dat zorgt voor spanningen, maar is niet erg, want zonder spanning geen leven. ‘Wie vastzit in het verleden is levend gestorven, wie zich verliest in de toekomst op z’n best een belofte, maar een die nooit wordt ingelost.’ Helemaal in het nu leven is slechts weggelegd voor ­kinderen.

Maar wie of wat zijn we dan als ­individu en als gemeenschap wanneer we altijd ook zijn wat we niet zijn? Het is een kwestie die uitstekend past bij het thema van de Boekenweek: ik ben alles. Van Tongeren gaat voor het antwoord te rade bij Augustinus, Nietzsche en Kierkegaard, die zich alle drie ook bezighielden met de identiteit van de mens als een wezen dat zich moet verhouden tot zijn eigen tijdelijkheid.

Paul van Tongeren
Identi-tijd. Tussen toekomst en verleden
Prometheus; 128 blz. € 16,99