De afvalbakkenparadox: waarom minder afvalbakken zorgen voor minder zwerfafval

Hof van Twente merkte een jaar geleden dat hun afvalbakken in het buitengebied van de gemeente steeds tot de randen toe overliepen. Ook waren de bakken verouderd en aan vervanging toe, maar hier was geen budget voor. De kleine gemeente in Overijssel kwam toen met een opvallende oplossing: ze besloot de prullenbakken in het gebied grotendeels weg te halen. Wandelaars en andere bezoekers zouden zo gestimuleerd worden om hun eigen afval mee naar huis te nemen, waar ze het ook gelijk konden scheiden.

Het klinkt tegenstrijdig, maar dit plan van Hof van Twente is niet vreemd in Nederland. Meerdere gemeenten en provincies volgden de afgelopen jaren het voorbeeld van natuurbeheerders als Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten.

In de meeste natuurgebieden die zij beheren zijn er weinig of geen afvalbakken te vinden. Dit is een van de manieren waarop zij proberen zwerfafval in Nederland tegen te gaan. Naar schatting is er volgens Staatsbosbeheer elk jaar 50 tot 300 miljoen kilo aan zwerfafval in de Nederlandse natuur te vinden.

Afval trekt afval aan

“Afval hoort niet in de natuur. Ook als afval in een vuilnisbak zit, kan het de natuur inwaaien of kunnen vogels het eruit halen om nestjes mee te bouwen. Daarom vragen we onze bezoekers om hun eigen afval mee naar huis te nemen. Gelukkig doen de meeste mensen dit ook”, zegt een woordvoerder van Natuurmonumenten.

“Daarbij hebben we simpelweg niet genoeg mensen om vuilnisbakken in al onze gebieden te legen. Dat moet je meerdere keren per dag doen, wil je voorkomen dat ze vol raken.” Prullenbakken zouden daarom, als zij er wel waren, te snel vol komen te zitten. Dit levert problemen op. “Afval trekt afval aan”, aldus Staatsbosbeheer.

“Wanneer een vuilnisbak vol is, dan zetten mensen vaak hun afval naast de bak. Dit komt dan vaak weer in de natuur terecht en moet door vrijwilligers worden opgeruimd.” Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten zien daarom dat er minder zwerfafval in hun gebieden te vinden is wanneer de prullenbakken er gewoonweg niet staan.

Vervuilingsnorm

Cameron Brick, docent milieupsychologie aan de Universiteit van Amsterdam, snapt dat volle afvalbakken meer vuilnis aantrekken. “Wanneer prullenbakken uitpuilen en er afval omheen ligt, dan is er een norm ontstaan dat mensen afval hier achter kunnen laten. Anderen zijn dan sneller geneigd dit te volgen.”

Zwerfafval laat goed zien hoe graag mensen elkaar na doen. Hier is volgens Brick veel bewijs voor binnen de psychologie. “In landen als Japan zijn er op straat bijvoorbeeld bijna geen afvalbakken te vinden. Toch is het heel schoon. Mensen zijn er daar aan gewend om hun afval mee naar huis te nemen,” zegt hij. “Iedereen kan dit in principe leren.”

In Hof van Twente lijken de bewoners een jaar later al redelijk aan het gebrek aan afvalbakken gewend te zijn geraakt. De gemeente heeft sinds de grote verwijdering slechts een paar meldingen van zwerfafval gehad. Wel zijn er enkele afvaldumpingen geweest, zoals onlangs een aantal stoelen. Maar, deze zouden ook niet in de afvalbakken hebben gepast, redeneert een woordvoerder. Het heeft daarom niks te maken met de aanwezigheid van afvalbakken.

Lees ook:

Veel minder plastic flesjes bij zwerfafval, maar statiegelddoel is nog niet bereikt

De hoeveelheid drankverpakkingen in het zwerfafval neemt licht af, constateert Zwerfinator Dirk Groot. Dat komt door de heffing van statiegeld op plastic flesjes.

Papieren beker of hamburgerbakje gaat praktisch altijd de verbrandingsoven in

Veel wegwerpverpakkingen zijn tegenwoordig niet meer van plastic, maar van papier. Dat klinkt als een duurzame stap vooruit, maar dat valt nogal tegen. Want recycling van juist dit soort papieren alternatieven is praktisch onmogelijk.

Plastic flesjes uit je autoraam gooien is in Bulgarije nog heel normaal

Maarten van Gestel reist (deels) met de trein naar de klimaattop in Egypte. Hoe denken zijn medepassagiers over klimaatverandering? Voor veel Bulgaren is klimaatverandering een nog onbekend concept.

Industrie produceert nog meer wegwerpplastic: nu al 17 kilo per aardbewoner

De industrie voor wegwerpplastic stoot wereldwijd meer broeikasgassen uit dan het Verenigd Koninkrijk. De recycling van plastic komt nog niet grootschalig op gang.