Wat kosten vlees en zuivel echt als we ook de milieubelasting door de productie meerekenen? De Tapp-coalitie (True Animal Protein Price) maakte de nodige rekensommen en kwam met een plan voor heffingen. Langzaam groeit de steun daarvoor.
De steun voor de invoering van een ‘eerlijke vleesprijs’ in Nederland groeit. Het idee om vlees en zuivel extra te belasten en met de opbrengsten onder meer de landbouw te verduurzamen, krijgt nu de steun van elf natuurorganisaties. In een brief aan minister Henk Staghouwer van landbouw lieten onder meer Natuurmonumenten, het Wereld Natuur Fonds, LandschappenNL en de Vogelbescherming onlangs weten brood te zien in een heffing op vlees en zuivel, gepaard aan 0 procent btw op groenten en fruit.
Het heeft even geduurd voordat natuur- en milieuorganisaties hun steun gaven, constateert Jeroom Remmers van de Tapp-coalitie. Deze organisatie heeft een plan uitgewerkt voor heffingen op kip, rund, varken en zuivel en waar de opbrengsten aan besteed kunnen worden (zie kader). Eerder wist Tapp al 75 zorgorganisaties en bedrijvenclubs als GlastuinbouwNL en MVO Nederland aan zich te binden.
Politieke domper
“Anderhalf jaar geleden hebben we allerlei natuurorganisaties al gevraagd het plan te steunen. Ze zijn nu aangeslagen omdat minister Staghouwer eind maart een onderzoek naar een heffing op vlees aankondigde, met ons idee van terugsluis naar de boeren.” Dat de PVV vanwege de stijgende prijzen vervolgens een motie indiende tegen een algemene vleestaks (zonder terugsluis) en het CDA, VVD en SP daar vóór stemden, was wel even een politieke domper, zegt Remmers. “Maar nu de productie van voedsel door de stikstofcrisis fundamenteel om moet, en veehouders een eerlijke, hogere prijs, of meer subsidies nodig hebben om met minder dieren en minder uitstoot door te gaan, is het ook voor natuurclubs logischer om zich in de discussie mengen”, merkte Remmers.
De 11 organisaties schreven daarom een brief aan Staghouwer, die heeft beloofd om begin september met een meer uitgewerkt plan te komen. Ze roepen op tot een koers naar ecologische landbouw, maar doen ook een beroep op de consument. Die moet prikkels krijgen om meer plantaardige en minder dierlijke eiwitten te gaan eten, gezonder en duurzamer. Om de burger te helpen moet de hoeveelheid reclames voor vlees en zuivel naar beneden. Op groente, fruit en noten zou geen btw moeten zitten en de invoering van een eerlijke prijs voor vlees en zuivel is nodig. Een prijskaartje dus dat de negatieve effecten van veeteelt beter weerspiegelt. Dat geeft boeren ook de kans om met minder vee en minder milieudruk toch een goed inkomen te verdienen.
Remmers hoopt dat de politieke steun alsnog toeneemt, nu ook grote organisaties als Natuurmonumenten zich uitspreken. Komende zaterdag organiseren jongerenklimaatgroepen zoals Youth for Climate een ‘Protest Eerlijke Vleesprijs’ in Den Haag, met steun van Tapp, om de politiek verder mee te krijgen. “Ondanks die motie van de PVV, hoop ik dat CDA, VVD en SP niet opnieuw een eerlijke vleesprijs tegenhouden. Staghouwer zou met een voorstel moeten komen waarin de opbrengsten duidelijk teruggesluisd worden naar de landbouwsector, en ook naar de consument via goedkoper gezond eten en compensaties voor lagere inkomens. De Tweede Kamer wil toekomstperspectief voor de boeren. Daar kan zo’n heffing bij helpen. Maar het blijft spannend. We weten het pas als Staghouwer met de plannen komt. De gestegen voedselprijzen helpen niet. Het is lastig een heffing invoeren als de prijs al gestegen is. Maar de prijzen dalen alweer nu de graanschepen uit Oekraïne weer vertrekken. En uit enquêtes blijkt keer op keer dat een meerderheid van de bevolking een eerlijke vleesprijs steunt zoals Tapp die bepleit.”
Een panklaar plan voor een heffing
De Tapp-coalitie, True Animal Protein Price, is een Nederlandse organisatie die streeft naar een ‘eerlijke vleesprijs’, een prijs voor vlees en zuivel die ook rekening houdt met de kosten voor milieu en gezondheid die de productie veroorzaakt. Tapp heeft laten uitrekenen hoe hoog een heffing moet zijn om de milieukosten te dekken. Dat is voor kip 20 cent per ons, voor varkensvlees 45 cent per ons en voor rundvlees 57 cent per ons. Melk zou 25 cent per liter duurder moeten zijn, kaas 25 cent per 100 gram. Voor biologisch vlees en zuivel zou dat de helft kunnen zijn of een tijdelijke vrijstelling. Het idee is gekoppeld aan 0 procent btw op alle soorten groente en fruit (en noten, paddenstoelen, vlees- en zuivelvervangers, volkorenproducten) om de consument de duurzame en gezonde kant op te sturen. Boeren krijgen 600 miljoen euro per jaar voor duurzame productie. Het plan houdt rekening met lage inkomens. Vier miljoen burgers zouden compensatie moeten krijgen van 120 euro per jaar voor de prijziger boodschappen. ‘Heffing’ vindt Tapp dan ook eigenlijk een verkeerd woord, omdat het klinkt als een straf, terwijl het geld wordt teruggegeven voor iets goeds.
Informatie helpt bij minder vlees kopen
Consumenten laten vlees vaker in de schappen liggen als een hoger prijskaartje samen gaat met informatie over het waarom van die hogere prijs. Dat toont onderzoek van onder meer VU-wetenschappers aan, vorige maand gepubliceerd in het tijdschrift BMC Public Health. Burgers deden in een virtuele supermarkt boodschappen met een realistisch budget. De onderzoekers testten verschillende situaties: 30 procent duurder vlees, diezelfde prijsverhoging gekoppeld aan informatie over de milieugevolgen van vleesproductie, en alleen de informatie over natuur en klimaat.
De groep die alleen de hogere prijs zag, stopte 144 gram minder vlees per week in het mandje. Maar de mensen die ook uitleg kregen over de redenen voor die prijsverhoging toonden zich ontvankelijker voor een andere keuze: ze pakten 386 gram minder. Wie alleen de uitleg kreeg, vertoonde helemaal geen ander koopgedrag. Een beroep op de moraal doen is dus niet genoeg om de consument te verleiden tot andere keuzes.
Inflatie maakt vegaburgers voordeliger
De vleesprijzen stijgen al, niet vanwege een vleestaks, maar door de inflatie. Consumenten tellen 15 tot 20 procent meer neer voor vlees, melk, kaas en eieren dan in 2021, blijkt uit CBS-cijfers. Dat komt vooral door de gestegen veevoederprijzen. Vleesvervangers ontspringen die dans. Dat stelt supermarktonderzoeker Question Mark. In opdracht van ngo ProVeg, dat vegetarische voeding wil promoten, heeft Questionmark de prijsverschillen in kaart gebracht. Plantaardige burgers waren in februari nog 56 cent per kilo duurder dan de dierlijke, maar in juni waren ze 78 cent goedkoper per kilo. Plantaardige kipstukjes kostten in februari 1,16 euro per kilo meer dan de echte kip, nu 37 cent minder. Plantaardig gehakt: eerder 29 cent per kilo duurder, nu 1,36 euro goedkoper dan dierlijk gehakt.
De onderzoekers keken naar deze drie soorten vlees en de bijbehorende vleesvervangers in zes grote supermarkten: AH, Jumbo, Aldi, Lidl, Plus en Dirk. Er zijn wel grote verschillen tussen de supermarkten. Gemiddeld zijn de vleesvervangers goedkoper geworden, maar dat geldt niet voor elk product bij elke supermarkt. De trend is wel overal hetzelfde, volgens Questionmark. Van de 18 onderzochte productkoppels ging bij 16 de prijs van de plantaardige variant relatief naar beneden. Voor de duidelijkheid: het prijskaartje van de veggie burgers en kipstukjes is niet in absolute zin gedaald. Ze hielden dezelfde prijs of werden licht duurder, maar steken nu gunstiger af door de prijsstijging van vlees.
Lees ook:
Als we 1 op 5 biefstukjes minder eten, halveert dat de ontbossing
Wereldwijd 20 procent minder rundvlees eten halveert de ontbossing, stellen wetenschappers. Alleen: is dat haalbaar?