Levensmiddelen
Zonder zonnebloemolie uit Oekraïne komen heel veel Nederlandse bedrijven in de problemen
De zonnebloemolie die in margarine, koek, gebak of chips gebruikt wordt, raakt op. Bedrijven moeten op zoek naar een alternatief.
De Nederlandse voorraad zonnebloemolie begint op te raken door de oorlog in Oekraïne en dat heeft grote gevolgen voor de levensmiddelenindustrie. “Vorige week kwam de laatste vrachtwagen binnen. De aanvoer is volledig stilgevallen”, zegt Frans Claassen, directeur van MVO, de ketenorganisatie voor bedrijven die actief zijn in de productie, verwerking en handel van plantaardige en dierlijke oliën en vetten. Over vier tot zes weken krijgen veel bedrijven een probleem, schat hij, en voor sommige is het nu al zover.
Als er geen flessen zonnebloemolie in het schap staan, is dat nog wel te overzien, zegt Claassen. “Maar bedenk dat zonnebloemolie in honderden producten uit de supermarkt wordt verwerkt, zoals frituurvet, margarine, koek, gebak of chips. We zullen andere olie moeten gebruiken, wat betekent dat de receptuur verandert en het etiket moet worden aangepast. Alle producerende bedrijven moeten zien hoe ze dit oppakken.”
Er is geen ander land dat zo veel zonnebloemolie exporteert als Oekraïne, dus dat gat vul je niet zomaar. Alternatieven zoals palmolie, raapzaadolie en sojaolie zijn duur geworden. Lijnzaad uit Kazachstan wordt geëxporteerd via Rusland en komt over de Baltische Zee naar Europa, zegt Claassen. “De vraag is hoelang die route mogelijk blijft vanwege de Europese sancties tegen Rusland. Verder heeft elke olie zijn eigen smaak en karakter. Je kunt ze niet een-op-een vervangen.”
Infrastructuur is helemaal verwoest
Het gaat niet alleen om dit seizoen, zegt Claassen. “Zonnebloem moet je over een paar weken zaaien. Raapzaad is al voor de winter gezaaid, maar je moet kunstmest strooien zodra het opkomt. Zijn er boeren die dat doen en hebben ze diesel voor hun machines? Daarnaast is de infrastructuur helemaal verwoest. Zelfs al komt er een nieuwe oogst, hoe krijg je die weg?”
De hoge energieprijzen komen daar nog bij, want de installaties waarmee de olie wordt geraffineerd, zijn grote gasverbruikers. De opeenstapeling van dure grondstoffen en hoge gasprijzen zal gevolgen hebben voor de consument, al is nog niet te voorspellen hoeveel duurder producten worden.
Vorig jaar haalde Nederland voor ruim een miljard euro aan plantaardige oliën en vetten (zonnebloemolie) en oliehoudende zaden (kool- en raapzaad) uit Oekraïne; zo’n beetje de helft van de totale invoer. Oekraïne staat daarmee in de top drie van belangrijkste leveranciers voor Nederland, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) woensdag.
Moeite om dieren te voeren
Sinds Oekraïne en de Europese Unie in 2014 een associatieverdrag sloten, is de totale Nederlandse invoer vanuit Oekraïne bijna verdrievoudigd. Van zo’n 700 miljoen euro naar 2048 miljoen euro vorig jaar, zegt het CBS.
Mais is een ander belangrijk product dat Nederland gewoonlijk uit Oekraïne haalt. Vorig jaar ging het om 536 miljoen euro, 65 procent meer dan in 2015. Wat gebeurt er met al die mais? En kunnen we zonder?
Een aanzienlijk deel belandt in diervoeder, zegt Henk Flipsen, directeur van Nevedi, de Nederlandse Vereniging voor de Diervoederindustrie. In Nederland hebben diervoederbedrijven nog voldoende grondstoffen voor enkele weken, zegt hij, en dat is zorgelijk. “Het scheelt dat Nederlandse diervoederbedrijven ook veel resten uit de levensmiddelenindustrie gebruiken. Zoals bierbostel, tarwegluten, bietenpulp of aardappelstoomschillen. We werken circulair en dat maakt ons minder kwetsbaar voor de import dan sommige Zuid-Europese landen. Daar kost het ze nu grote moeite om de dieren te voeren.”
Toch is Nederland per saldo een importerend land, zegt Flipsen. “Nu door de oorlog grote volumes in één keer wegvallen, op een markt die toch al gespannen was, zie je dat de prijzen exploderen. Hetzelfde zal gaan gebeuren met de kostprijzen van vlees, eieren en zuivel.”
De Europese Unie moet ervoor zorgen dat er snel extra landbouwgrond in gebruik wordt genomen en dat eventuele barrières voor importen uit Zuid- en Noord-Amerika worden weggenomen, zegt Flipsen. Want deze grondstoffencrisis houdt nog wel even aan.
Lees ook:
Oorlog in Oekraïne raakt wereldwijde voedselvoorziening. ‘Conflict en honger gaan hand in hand’
Een langdurige oorlog in Oekraïne kan de productie van tarwe, mais en zonnebloemolie beperken. Prijsstijgingen kunnen zorgen voor honger en conflicten, zegt een ontwikkelingsorganisatie van de Verenigde Naties.
