Zijn Uber-chauffeurs écht zelfstandig of alleen op papier? Het oordeel is aan de rechter

“Al die antwoorden kan ik binnen één tel weerleggen”, zegt een taxichauffeur. Hij heeft net de advocaat van techbedrijf Uber horen betogen dat hij en al zijn collega's die via de Uber-app aan klanten komen zelfstandig ondernemer zijn en geen werknemer die onder een cao zou moeten vallen. “Onzin.”

Uber stond in de rechtszaal tegenover vakbond FNV. Uber-chauffeurs zijn alleen op papier zelfstandig ondernemer, voerde die aan voor de rechtbank in Amsterdam. Uber handelt en gedraagt zich in alles als een werkgever. Het bepaalt de ritprijs, int dat geld (om het later aan de chauffeur uit te betalen) en deelt instructies uit, bijvoorbeeld over nette kleding.

Dat daar een gezagsverhouding onder zit, blijkt alleen al uit het feit dat chauffeurs die zich niet aan de regels houden ‘van de app gegooid’ worden. “Als je mensen niet behandelt als zelfstandigen”, betoogde de FNV-advocaat, “dan moet je ook over de brug komen met een cao-loon en werknemersrechten”.

Op ‘aanrijtijd’ verdeeld

Een handjevol Uber-chauffeurs was naar het FNV-kantoor in Amsterdam-West gekomen om de rechtszitting via een livestream te volgen. ‘Onzin’ en ‘lulverhaal’ mompelden die toen de Uber-advocaten begonnen uit te leggen dat de FNV met haar ‘tot vervelens toe’ herhaalde beschuldiging de plank misslaat.

Hoezo schijnzelfstandigheid? Uber biedt slechts een platform waar passagiers en chauffeurs elkaar vinden, beweerden de advocaten. Daar gelden een paar regels, ja. Bijvoorbeeld dat een chauffeur een eenmaal aangenomen ritje alleen in uiterste gevallen mag annuleren. En Uber kan de ritgegevens achteraf controleren, bij klachten van klanten. Maar de ritten worden uitsluitend op ‘aanrijtijd’ verdeeld – wie het dichtst bij is, krijgt de klant. Alle verhalen dat Uber bepaalt hoe chauffeurs moeten werken en dat degenen die zich daar het best naar voegen bevoordeeld worden, berusten op ‘anekdotes’.

De chauffeurs hebben zelf gekozen voor de taxi-app, voerde Uber aan. Verreweg de meesten willen ook niet in dienst van het bedrijf komen, omdat ze dan hun flexibele werktijden kwijt zijn. En als zij plotseling niet meer als zelfstandig ondernemer gelden, kon hun dat weleens op een naheffing van de belastingen komen te staan, omdat aftrekposten dan wegvallen.

In de knel

“Allemaal onzin. Dat weten ze zelf ook”, zegt de chauffeur die ‘in één tel’ het Uber-betoog van tafel wil vegen. Hij is zelf een keer van de app gegooid omdat hij regels had overtreden – zonder dat hij er zelf erg in had. Chauffeurs zitten in de knel, zegt hij. Zeker in Amsterdam is Uber zo overheersend geworden dat er buiten de app om nauwelijks nog wat te verdienen valt. En voor een aanvaardbaar inkomen is het nodig veel uren te maken.

De FNV wil nu dat de rechter bepaalt of Uber een taxiwerkgever is of een techplatform – de uitspraak staat gepland voor 30 augustus. De positie van Uber lijkt wankel. In het Verenigd Koninkrijk hebben Uber-chauffeurs dankzij een uitspraak van het hooggerechtshof nu de status van worker. Dat is niet hetzelfde als employee, maar de chauffeurs hebben nu wel recht op minimumloon, vakantiegeld en rustpauzes. Uber is al 500 miljoen euro kwijt aan claims van chauffeurs die met terugwerkende kracht loon opeisten.

In februari kreeg maaltijdbezorger Deliveroo ongelijk van de rechter, in een zaak die ook door de FNV was aangespannen. Maaltijdkoeriers bepalen hun eigen tarieven niet en werven ook geen eigen klanten, oordeelde het gerechtshof in Amsterdam, en dus zijn zij geen zzp’ers, maar werknemers. Deliveroo staakt de juridische strijd nog niet, en ook Uber zal zich waarschijnlijk niet neerleggen bij een vonnis dat het bedrijf niet zint.

Intussen staat de werkwijze van Uber ook onder druk door het advies van de Sociaal-Economische Raad over de arbeidsmarkt, dat bedoeld is om flexwerk aan banden te leggen. Niet voor niets kwamen Uber en vijf andere platformbedrijven begin deze maand met een eigen ‘sociaal akkoord', dat juist wel draait om flexibiliteit.

De naam van de anonieme Uber-chauffeur is bij de hoofdredactie bekend.

Lees ook:

Is de maaltijdbezorger echt gebaat bij het ‘historische’ Ser-advies over de arbeidsmarkt?

Er volgden lovende reacties op het Ser-advies over de arbeidsmarkt. Het werd zelfs al een akkoord genoemd. Maar zover is het nog niet. ‘De duivel zit in de details’, zegt Martijn Arets, expert op het gebied van de ‘platformeconomie’.