Ziekteverzuim eind 2020 hoogste in achttien jaar

Nederlandse werknemers namen vorig jaar veel meer ziektedagen op dan normaal. In oktober, november en december 2020 lag het ziekteverzuim op 4,9 procent, maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vandaag bekend. Het verzuim lag de afgelopen jaren gemiddeld op 4,2 procent door griep, ernstige aandoeningen als kanker of vanwege psychische klachten.

“Een lichte stijging in het ziekteverzuim in de herfst en winter is gebruikelijk, zegt CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. “Maar dit is geen lichte stijging.” Dat het aantal zieken in 2020 hoger lag, komt voor een groot deel door het nieuwe coronavirus, maar ook andere factoren als werkdruk en stress spelen een rol.

Oplopende personeelstekorten

In de zorg was het verzuim het hoogst, bijna 7 procent. Vooral in verpleeghuizen en de thuiszorg werden er minder dagen gewerkt, een duidelijk corona-effect. “Zorgmedewerkers lopen meer risico om besmet te raken met Covid-19 en dat zorgt voor meer verzuim”, zegt Van Mulligen. Bovendien zijn zorgmedewerkers die niet ziek waren maar wel in quarantaine zaten ook meegeteld, zij konden immers niet werken.

Het is in de zorg ook lastiger om na te ziekte te re-integreren vanwege de werkdruk. In de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2019 van CBS en TNO gaf 53 procent van de werknemers in de zorg en welzijn aan dat ze ‘heel veel moeten werken’. In coronatijd komen daar oplopende personeelstekorten bij.

Zo’n hectische omgeving maakt rustig terugkeren naar de werkvloer na ziekteverzuim lastig, zegt Corné Roelen, bijzonder hoogleraar bedrijfsgeneeskunde en bedrijfsarts bij de Arbo Unie. “Je gaat niet op een stoel zitten en alleen de telefoon opnemen als je ziet dat je collega's de benen uit hun lijf rennen.” Medewerkers in de zorg blijven daardoor in coronatijd langer ziek thuis, of raken na terugkeer op de werkvloer snel overwerkt.

Stressklachten

In de horeca steeg het verzuim volgens de CBS-cijfers het sterkst vergeleken met een jaar geleden. Bedrijfsarts Roelen: “Horecamedewerkers die nu thuiszitten, hebben vaak last van stressklachten omdat ze niet weten wanneer ze weer aan het werk kunnen. Als zij zich ziek melden, duurt dat vaak lang.”

Net als andere jaren was het ziekteverzuim bij grote bedrijven met veel werknemers het hoogst. Maar het verzuim bij kleine bedrijven met minder dan tien werknemers nam het sterkst toe. Dat heeft ook te maken met corona. “In kleine bedrijven komen werknemers die verkouden zijn normaal gesproken vaak toch naar hun werk uit loyaliteit. Zij weten dat als ze niet komen hun werk op de schouders van een directe collega belandt”, legt Van Mulligen uit. “In coronatijd zullen ze dat risico niet nemen en zich ziek melden zodat ze collega's niet besmetten.”

Vergrijzing

Het ziekteverzuim is nu op hetzelfde niveau als in 2002. Daarna daalde het ziekteverzuim naar 4,2 procent door de invoering van de Wet Verbetering Poortwachter. Die wet maakte werkgevers volledig verantwoordelijk voor de ziekteverzuimbegeleiding en re-integratie van zieke werknemers. Sinds 2015 neemt het ziekteverzuim weer toe. Een van de verklaringen daarvoor is de vergrijzing. Van Mulligen: “Oudere werknemers melden zich niet vaker ziek maar wel langer. Dat stuwt het verzuimpercentage flink omhoog.”

Minder kort ziekteverzuim

De Arbo Unie, die het verzuim van 1,2 miljoen werkende Nederlanders registreert, ziet kort ziekteverzuim – een griepje van een week – afnemen door de coronamaatregelen zoals het dragen van een mondkapje en het vele handen wassen. Tegelijkertijd zijn werknemers die zich ziek melden wel langer ziek. Roelen: “Niet alleen door corona kunnen mensen voor langere tijd niet werken, ook psychische problemen houden langer aan”.

In sommige sectoren, zoals in de bankenwereld, is het ziekteverzuim gelijk gebleven. Onder ambtenaren nam het verzuim zelfs af. Dat valt deels te verklaren doordat overheidsorganisaties bijna volledig vanuit huis werken. “Als collega’s elkaar niet zien op de werkvloer, ontstaan er ook geen besmettingen”, zegt Van Mulligen. Dat wil niet zeggen dat thuiswerkers geen last hebben van stress of werkdruk. Roelen: “Thuiswerken, zeker in combinatie met thuisonderwijs geven is belastend voor mensen. Met name psychische klachten kunnen dan de kop op steken.” Dat signaleerde vakbond CNV eerder ook al.

Lees ook:

Roostergaten en wachtlijsten: de zorg is ziek en moe

Zorgmedewerkers blijft besmetting met corona en quarantaine niet bespaard. Roostermakers worstelen met steeds hogere verzuimpercentages, de werknemers zelf met grote werkdruk. De sector vraagt om sneltests.