Woningcorporaties willen niet bouwen? Onzin, zeggen de toezichthouders

Veel te kort door de bocht. Zo omschrijft de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW) de stelling die de Autoriteit woningcorporaties vorige week in deze krant poneerde. Corporaties hebben voldoende geld in kas om nieuwe sociale huurwoningen te bouwen, alleen doen ze dat niet, stelde toen Kees van Nieuwamerongen, directeur van de Autoriteit.

“Hij zette ons neer alsof de corporaties wel kunnen investeren, maar er geen wil zou zijn om dat te doen”, reageert voorzitter Guido van Woerkom van VTW nu.

En dat is niet zo, zeggen Van Woerkom en zijn collega en directeur Albert Kerssies. Hun vereniging vertegenwoordigt het gros van de ­raden van commissarissen van de Nederlandse woningcorporaties. Die denken niet alleen mee over de corporatiestrategie, maar fungeren ook als interne toezichthouders. En ze zijn werkgever van de bestuurders.

Corporaties willen wel bouwen, zien hun leden, maar strenge, externe toezichthouders zoals de Autoriteit woningcorporaties kijken voortdurend mee in hun huishoudboekje.

Strenge controle

“We moeten wel onze financiële kengetallen op orde hebben”, legt voorzitter Van Woerkom uit. Hij geeft het voorbeeld van een grote woningcorporatie die meer dan 3,5 miljard euro aan schulden had. Net iets te veel, zeiden externe toezichthouders nadat ze hun eisen hadden aangescherpt. De betreffende corporatie koos daarom voor het aflossen van de schuld. Nieuwbouw en verduurzaming kwamen daardoor op een lager pitje te staan. Kerssies: “‘We kijken heus niet zo scherp als een getalletje een keer niet klopt’, zeggen externe toezichthouders. Maar als je buiten de lijntjes kleurt staan ze wel bij je op de stoep.”

Dan is er nog het steeds leger worden van de geldkas van corporaties dat het bouwen in de weg staat. Afgelopen jaar daalde de vrije kasstroom, het vermogen dat nieuwe investeringen mogelijk maakt, met 22 procent. “Dat is niet eenmalig, dat zal de komende jaren toenemen”, zegt Van Woerkom. Onder andere door de verhuurderheffing die zal toenemen. Maar ook de vennootschapsbelasting en de Atad, een relatief nieuwe belasting tegen belastingontwijking, drukken op het corporatie-inkomen. Bovenop al die ­extra kosten kwam vorig ook nog de stikstofcrisis, en nog altijd zijn ­gemeenten traag met het afgeven van bouwvergunningen of het beschikbaar stellen van bouwgrond.

“Het is veel te makkelijk om te zeggen: jullie hebben wel vermogen, maar jullie gebruiken het niet.”

Toegegeven, corporaties bouwen ook veel te weinig, zeggen de twee in reactie op de Autoriteit woningcorporatie. Maar gek vindt Van Woerkom het niet dat ze af en toe hun vinger op de knip houden. “We hebben in het verleden al een akkefietje gehad waarbij een corporatie bijna omviel. Dat wil je niet meer”, zegt de voorzitter over woningcorporatie Vestia, die een paar jaar geleden door risicovolle beleggingen failliet dreigde te gaan. “Het is ook de politiek”, gaat hij verder. “Onlangs kwam aan het licht dat er bij de Amsterdamse corporatie Stadgenoot een incident was met de financiën. Meteen zúlke Kamervragen.” De voorzitter gebaart met zijn handen. “Je hebt je verleden in je rugzak zitten. Corporaties willen niet weer een schandaal.”

Betaalbare huizen

Dan is er nog iets wat hun tegen de borst stuit. Van de Autoriteit woningcorporaties moeten ze zich bij hun kerntaak houden: bouwen voor en verhuren aan mensen met een kleine portemonnee. Maar corporaties hebben niet het geld om én ­woningen te bouwen, én te verduurzamen, én huurprijzen betaalbaar te houden én probleemwijken niet verder te laten afglijden, stelt de waakhond.

Het is haast niet te doen, zeggen Van Woerkom en Kerssies. Neem de verwarde personen die corporaties vaker in hun woningen treffen. Ligt het aan de Autoriteit, dan mogen corporaties hulpdiensten alleen inseinen op het moment dat er zich weer iets voordoet. Maar zo werkt het niet in de praktijk. Van Woerkom vertelt over een verwarde man die zijn buren ’s nachts gek maakte met zijn gegil. “Dit trekken we niet meer, doe er iets aan, vroegen de buren aan beide zijden. Wat moeten wij dan zeggen? Dat we de gemeente hebben gebeld? En verder niets ondernemen? Dat gaat niet. We moeten samen met de gemeente en zorginstellingen op zoek naar oplossingen.”

Er moet gekozen worden. Het is een duivels dilemma, zegt Kerssies. Want zo’n keuze gaat altijd ten koste van andere investeringen. Vaak ten koste van nieuwbouw, omdat de projecten zo lang duren. “We willen wel bouwen, maar geef ons dan ook de ruimte.” Bijvoorbeeld, zeggen de twee, door een van de vele belastingen voor corporaties af te schaffen.

Lees ook:

Er is wél geld voor sociale huurwoningen

Woningcorporaties klagen over de verhuurdersheffing. Die brengt ze financieel in de knel waardoor ze niet kunnen bouwen, zeggen ze. De ‘Staat van de corporatiesector’ laat een ander beeld zien.