Jaren geleden stopte Florien Jansen al met haar gastouderbureau, na een langdurige strijd met de Belastingdienst. Nu komt zij erachter dat ze al die tijd als fraudeur werd aangemerkt. Maar de Belastingdienst had daar helemaal geen bewijs voor.
In het voorjaar van 2014 dienen de eerste tekenen zich aan. Als donkere wolken, blikt Florien Jansen (49) nu terug, die zich langzaam boven haar samenpakken. Maar op dat moment heeft ze nog geen idee van de storm die dat zou worden. Een storm die er uiteindelijk, 2,5 jaar later, voor zorgt dat Jansen stopt met haar onderneming, Gastouderbureau Florien.
Het begint met een aantal klanten die melden dat hun kinderopvangtoeslag is stopgezet. De Belastingdienst vraagt ze om stukken aan te leveren om te bewijzen dat ze recht hebben op toeslag. “Dat waren veelal ouders van Antilliaanse afkomst”, zegt Jansen. Niet verwonderlijk: gevestigd in Rotterdam heeft Jansen grotendeels klanten met een tweede nationaliteit of een buitenlandse herkomst. “Maar ik vond het wel meteen opvallend.”
“Je gaat aan jezelf twijfelen, of aan je klanten. Heb ik iets niet goed gedaan? Is de ouders iets te verwijten? Je verwacht niet dat de Belastingdienst zomaar toeslagen stopzet, er moet toch iets zijn?” Ze zoekt contact met de Belastingdienst. De ouders doen dat ook. Maar wat ze ook proberen: hun toeslag krijgen de ouders niet meer en eerder betaalde toeslagen worden teruggevorderd.
Het gastouderbureau van Jansen kwam afgelopen zomer indirect in het nieuws, toen een van haar klanten na jarenlang procederen alsnog gelijk kreeg van de Belastingdienst. Tijdens die rechtszaak bleek voor het eerst dat Gastouderbureau Florien een van de zaken is die door een speciaal fraudeteam van de Belastingdienst werd onderzocht. Dit zogeheten Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) kreeg grote bevoegdheden om fraude op te sporen en tegen te gaan.
Het fraudeteam nam het zelf niet zo nauw met de regels
De afgelopen maanden is steeds duidelijker geworden dat dit CAF het zelf met de regels niet zo nauw nam. Bij een gastouderbureau uit Eindhoven werd verouderd en achterhaald ‘bewijs’ aangegrepen om de toeslagen bij ruim 300 ouders stop te zetten. Die stopzetting mocht wettelijk gezien helemaal niet, geeft de fiscus inmiddels toe. De Belastingdienst negeerde jarenlang bezwaren van ouders, en ging zelfs zo ver dat er in rechtszaken stukken werden achtergehouden om zo ouders alsnog veroordeeld te krijgen tot het terugbetalen van toeslagen.
Ondanks een vernietigend rapport van de Nationale Ombudsman in 2017 over de zaak, duurde het tot deze zomer voor staatssecretaris Menno Snel (D66) van financiën toegaf dat er sprake was van tunnelvisie bij de fiscus. Een commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner komt komende week met een advies hoe gedupeerde ouders gecompenseerd moeten worden.
Ook in de zaak van de klant van Gastouderbureau Florien gaf de Belastingdienst deze zomer uiteindelijk toe dat de stopzetting van haar toeslag onrechtmatig was. En dat terwijl de fiscus juist jarenlang betoogde dat de alleenstaande moeder nergens recht op had. Ze verweten haar zelfs opzet waardoor ze geen betalingsregeling kon krijgen of toegang kreeg tot de schuldsanering. ‘Voortschrijdend inzicht’, omschreef een hoge ambtenaar van het ministerie van financiën deze opmerkelijke ommezwaai tijdens de zitting.
Gastouderbureau Florien komt in beeld omdat de Belastingdienst denkt dat ouders onvoldoende eigen bijdrage betalen voor de opvang. Dat blijkt uit het vertrouwelijke onderzoeksdossier van de Belastingdienst, waar Trouw en ‘RTL Nieuws’ inzage in hadden. Hoewel er geen bewijs is, zijn deze ‘vermoedens van fraude’ voldoende om Jansen intern aan te merken als ‘facilitator’, ofwel iemand die helpt bij het plegen van toeslagfraude.
Zonder uitleg ineens andere toezichthouder van de GGD
Jansen zelf weet daar op dat moment niets van. Maar achteraf vallen dingen op hun plaats. Zoals het moment dat zij ineens een andere toezichthouder van de GGD krijgt toegewezen, zonder uitleg waarom. “Ik had daarvoor een strenge inspecteur, maar wel één die meedacht met hoe ik zaken beter kon regelen.” Vanaf 2011 krijgt Gastouderbureau Florien eerst een waarschuwing van de gemeente Rotterdam omdat het niet voldoet aan alle eisen van de wet die de kwaliteit van kinderopvang moet waarborgen. Omdat bij een volgende inspectie nog steeds niet alles op orde is volgt zelfs een instructie, waarmee de gemeente de zaak verder escaleert. Maar bij een laatste inspectie eind 2013 is alles op orde gebracht en voldoet het gastouderbureau aan alle eisen.
“Ik zou een andere toezichthouder krijgen en er was al een overgangsgesprek geweest met de nieuwe inspecteur”, blikt Jansen terug. “Tot ik twee weken voor de inspectie ineens een mail kreeg dat iemand anders het zou overnemen. En dat ik in een steekproef viel voor een project ‘Kwaliteitsverbetering gastouderbureaus’, waardoor ook de Belastingdienst zou meekomen bij het reguliere onderzoek.”
Van regulier onderzoek is echter geen sprake, zo blijkt uit het vertrouwelijke onderzoeksdossier. Vanaf 2014 lopen er verschillende projecten bij de Belastingdienst/Toeslagen om betere ‘handhaving’ af te dwingen, en ‘het aantal slechtst presterende gastouderbureaus aanzienlijk te reduceren’ en ‘aan te pakken’. Intern heet het project waar Gastouderbureau Florien in valt dan ook ‘Kwaliteitsverbetering en fraudebestrijding’. En daarvoor worden inderdaad speciaal aangestelde toezichthouders van de GGD ingezet, samen met mensen van de Belastingdienst.
Ongemerkt doorverwezen naar speciale fraudeteams
Voor dit project selecteren de GGD’s samen met de Belastingdienst 77 van de toen ongeveer 800 gastouderbureaus. Terwijl de gastouderbureaus in de veronderstelling verkeren dat het gaat om ‘regulier’ toezicht, en mogelijke ‘kwaliteitsverbetering’, gebeurt er in werkelijkheid iets heel anders. Veertien van de 77 bureaus worden doorverwezen naar het speciale fraudeteam van de Belastingdienst, het CAF.
Wat in het vertrouwelijke onderzoeksdossier opvalt, is dat er vervolgens eigenlijk geen bewijs meer nodig is. Vanaf het begin wordt Gastouderbureau Florien aangemerkt als ‘risicovol’ en als ‘facilitator’. Er is ‘een vermoeden van misbruik’ en de vraag wordt gesteld of er meer is ‘waarmee deze facilitator aangepakt kan worden’. En ook al wordt er niets opvallends gevonden, het stempel ‘facilitator’ blijft vanaf het begin plakken.
Tegelijkertijd krijgt Jansen ook problemen met de GGD. De gezamenlijke inspectie met de Belastingdienst leidt tot een vernietigend rapport. Waar eind 2013 nog alles in orde was, voldoet haar bureau amper een jaar later niet aan 24 wettelijke eisen. “Ik heb een verweerschrift ingediend, na overleg met een adviseur”, zegt Jansen. “Toen bleven er nog maar een paar punten over.” Van de Belastingdienst ontvangt zij echter nooit enig rapport of verslag.
Toch krijgt zij uiteindelijk boetes opgelegd vanwege aanhoudende overtredingen bij het uitschrijven van gestopte gastouders uit het landelijk register, volgens Jansen omdat de gemeente die wijzigingen niet op tijd doorvoerde. Uit het vertrouwelijke onderzoeksdossier blijkt dat dergelijke situaties bij veel andere gastouderbureaus door de vingers worden gezien, juist omdat bekend is dat gemeentes daar niet altijd even snel mee zijn.
De dienst wil weten of ouders band hebben met de Antillen
De klanten van het gastouderbureau worden ondertussen binnenstebuiten gekeerd. De Belastingdienst vraagt onder andere de eerste en tweede nationaliteit van hen op, blijkt uit het dossier. Ook wil de dienst weten of vraagouders een band hebben met de Nederlandse Antillen. Dat herkent Jansen. “Tijdens de gezamenlijke inspectie vroeg de man van de Belastingdienst of wij een lijst hadden waarin ook de tweede nationaliteit van onze klanten stond. En of we dat anders later zouden kunnen aanleveren. Wij hebben toen gezegd: dat mag je helemaal niet vragen, en daarmee was het toen afgedaan.”
Uit eerder onderzoek van Trouw en RTL bleek al dat de Belastingdienst structureel de eerste en tweede nationaliteit van mensen verwerkt in de controle bij Toeslagen. Naar aanleiding van twee klachten van gastouderbureaus is de Autoriteit Persoonsgegevens hier een onderzoek naar begonnen.
Bij de selectie van de 77 gastouderbureaus voor de projecten van de Belastingdienst is daar echter geen sprake van, zo verzekert een woordvoerder van de Belastingdienst. De (tweede) nationaliteit is niet gebruikt als criterium om de bureaus te selecteren, stelt hij. Staatssecretaris Snel van financiën zei eerder in antwoorden op Kamervragen dat de selectiecriteria onder meer bestonden uit omzet-, loonbelasting- en invorderingsgegevens.
“Ik vond het bizar dat men naar de nationaliteit vroeg”, zegt Jansen. Omdat zij ook merkt dat klanten met een buitenlandse naam of achtergrond telkens door de Belastingdienst gecontroleerd worden, begint ze ze van tevoren te waarschuwen. “Steeds meer van mijn klanten werden onderzocht. Maar bij nieuwe klanten met een buitenlandse naam wist ik zeker dat ze gecontroleerd zouden worden.”
Jolige ambtenaren noemen zich ‘het duo pek en veren’
Ambtenaren van de Belastingdienst zoeken ondertussen door naar bewijzen van fraude bij het gastouderbureau. De correspondentie wordt gekenmerkt door joligheid: ambtenaren omschrijven zich als ‘het duo pek en veren’, hebben motto’s onder hun e-mail staan als ‘geen woorden maar daden’ en maken rapportages op onder de naam ‘Hansje Brinker-producties’. Maar bewijs wordt er niet gevonden.
Toch besluit de fiscus op 22 december 2015 alle toeslagen van klanten van Gastouderbureau Florien stop te zetten. Ouders krijgen een brief: zij moeten bewijsstukken aanleveren om aan te tonen dat zij recht hebben op toeslagen. “Dat was geen leuke Kerst”, zegt Jansen. “Ik dacht: waar ben ik in terechtgekomen? Het duurde maanden voordat ouders weer toeslag kregen, en veel zelfs helemaal niet meer. Gastouders stopten ermee. Ouders kunnen het zonder toeslag niet langer betalen.”
Op dat moment krijgt Jansen ook, via vraagouders, te horen dat de Belastingdienst denkt dat zij fraudeert. Dat hoorden de ouders weer via de Belastingtelefoon, die zij platbelden om hun toeslag weer terug te krijgen. “Dan gaan ouders ook mij verdenken. Want dat zegt de Belastingdienst toch niet zomaar?”
Moe van de strijd verkoopt Jansen haar bureau
Vanaf dat moment verandert het werk van Jansen plots van het werven van klanten en opleiden en trainen van gastouders naar het strijden voor ouders om hun toeslag terug te krijgen. Dat lukt. Soms. Maar regelmatig komt de Belastingdienst nog eens terug om ook voor eerdere jaren toeslagen terug te vorderen. Eind 2016 geeft Jansen het op, en verkoopt haar bureau omdat ze de strijd met de Belastingdienst moe is.
Een paar weken daarvoor maakt de Belastingdienst een interne eindrapportage op over het fraudeonderzoek naar Gastouderbureau Florien, onder de naam CAF1601 Anker. Van de 120 onderzochte ouders hebben er twaalf niet gereageerd op de informatieverzoeken, en nog eens zestien hebben hun toeslag verloren na beoordeling van de toegestuurde stukken. “Uit de ontvangen stukken kan vastgesteld worden dat in het algemeen de vraagouders de totale opvangkosten volledig hebben voldaan”, is de conclusie. Geen fraude dus.
Jansen kijkt er niet van op, maar is niet van plan opnieuw de strijd met de Belastingdienst aan te gaan. “Als ik eerlijk ben: voor mij is dit boek allang gesloten. Maar veel van mijn klanten zitten nog altijd in de schulden, zijn hun carrière misgelopen of hebben hun huwelijk zien stranden. Daar wil ik mijn verhaal voor doen, om hen daar uit te helpen en gerechtigheid te krijgen.”
Lees ook:
Deze moeder weet nog steeds niet waarom de fiscus haar onterecht beschuldigde van fraude
Na jaren van strijd tegen de Belastingdienst kreeg Gwendolyne Santos alsnog recht op kinderopvangtoeslag. Maar waarom werd zij eigenlijk betrokken in een fraudezaak?
Gedupeerde ouders willen inzage in hun dossier, maar de Belastingdienst voelt daar weinig voor
Ouders van wie de kinderopvangtoeslag onrechtmatig werd stopgezet, willen inzage in hun dossier bij de Belastingdienst. Maar de fiscus voelt daar weinig voor. Tegen een eerdere uitspraak van de rechtbank Rotterdam gaat de Belastingdienst nu in beroep.
Belastingdienst lijdt in Rotterdam opnieuw een gevoelige nederlaag in affaire kinderopvangtoeslag
De Belastingdienst heeft opnieuw een gevoelige nederlaag geleden in de slepende affaire rond de kinderopvangtoeslag. De rechtbank Rotterdam oordeelde vrijdag dat de fiscus alsnog alle achtergehouden stukken in een fraudezaak rond een Rotterdams gastouderbureau openbaar moet maken.
