Tweede Kamer niet geïnformeerd over aanpassingen oud handelsverdrag met VK

Op 4 februari 2021 breekt er lichte paniek uit op het ministerie van sociale zaken. Reden? Een artikel in Trouw waarin melding gemaakt wordt van een handelsverdrag uit 1837. In dat ‘Tractaat van Handel en Scheepvaart’ hebben koning Willem I en koningin Victoria geregeld dat de Nederland en Engeland vrij met elkaar kunnen handelen. Dat zou zomaar kunnen betekenen dat Britten in Nederland kunnen werken en Nederlanders in Engeland.

Dat het tractaat totaal is vergeten, is niet zo gek. Als Engeland zich in 1973 bij de EEG aansluit, is het 184 jaar oude stuk immers overbodig. Maar op 4 februari 2021 ligt dat anders. Het Verenigd Koninkrijk heeft net de Europese Unie verlaten. Dus zijn er handelsakkoorden tussen de EU en het VK gesloten, en hebben Britten voortaan een vergunning nodig als zij in Nederland willen werken. Zo is dat bij de brexit geregeld. Maar het Tractaat is nooit opgezegd. En dus nog geldig. Betekent dat dat Britten toch gewoon zonder vergunning in Nederland kunnen werken?

Ambtenaren zijn het snel eens: het Tractaat zorgt voor onduidelijkheid

Een groep ambtenaren van het ministerie werpt zich op de kwestie. ‘Onze eerste gedachte is dat het inderdaad zou kunnen kloppen dat we op grond van dit verdrag geen werkvergunning mogen vereisen van Britten. Onze juristen gaan er nu verder induiken.’ Er volgen meer dan honderd mails, overleggen en videocalls met ook ambtenaren van het ministerie van buitenlandse zaken, de immigratie- en naturalisatiedienst (IND), justitie en veiligheid, en van infrastructuur (dat laatste vanwege de scheepvaart). Deze e-mails zijn openbaar geworden via een Wob-verzoek.

De ambtenaren zijn het al snel met elkaar eens. Dit ‘Tractaat van handel en scheepvaart’ uit 1837 zorgt voor onduidelijkheid. Dat moeten we niet willen, is de teneur, net nu de Brexit een feit is. “Opzeggen van het Tractaat zou helderheid verschaffen aan onze burgers”, schrijven ze. Het lastige is dat de status van het verdrag in 2010 nog door beide landen is bevestigd. Er wordt aan de afdeling verantwoordelijk voor verdragen van het ministerie van buitenlandse zaken advies gevraagd over hoe je een verdrag kan opzeggen.

Juichende mail

Er wordt ook contact opgenomen met het Verenigd Koninkrijk. De inhoud daarvan blijft geheim, maar op 25 januari dit jaar klinkt het bijna juichend via de mail van Nederlandse ambtenaren: ‘We hebben een reactie van de Britten!’ Het besluit valt: de nota krijgt er een uitleg bij hoe het verdrag te interpreteren, en die toevoeging wordt in februari dit jaar gepubliceerd in het Tractatenblad.

“Maar er is geen parlementslid gekend in het afschaffen van de verdragsbepaling”, zegt advocaat Julien Luscuere verontwaardigd. Hij heeft vorig jaar het stof van dit Tractaat geveegd. “Artikel 91 van de Grondwet schrijft voor dat opzegging alleen na een goedkeuringsprocedure kan. Het feitelijk afzwakken van bepalingen met een nota - dat hetzelfde effect heeft als gedeeltelijke opzegging - lijkt daar blijkbaar buiten te vallen.”

Tweede Kamer erbuiten gelaten

Het ministerie van buitenlandse zaken bevestigt dat de Tweede Kamer niet actief is geïnformeerd over deze kwestie. Dat is ook niet nodig, verklaart een woordvoerder, “want het betreft geen wijziging of aanpassing van het verdrag”. Niet? Wat is het dan wel?

“Beiden staten hebben hun bedoelingen ten aanzien van de interpretatie van het verdrag (her)bevestigd, zodat daar geen onduidelijkheid over kan bestaan”, aldus de woordvoerder. “Het is dus geen nieuwe lezing noch een aanpassing van de verdragstekst.” Dan volstaat het om zo’n aanvullende verklaring bekend te maken in het Tractatenblad, meent het ministerie. Dat is algemeen openbaar.

Jurist Luscuere is er ontstemd over. “Als er echt niets veranderd is in een rechtsverhouding, dan ga je dat toch niet bevestigen in een notawisseling?” Hij vindt het bizar dat ambtenaren op eigen houtje gaan voorschrijven hoe een verdrag moet worden uitgelegd.

“Het gaat hier om verstrekkende, bindende bepalingen voor de inwoners en bedrijven van het Verenigd Koninkrijk en Nederland.” Luscuere meent dus dat zij ook betrokken hadden moeten worden, via de Tweede Kamer: “Ambtenaren kunnen toch niet zomaar zelf verdragen gaan herinterpreteren?”

Lees ook:

Vergeten verdrag opende Nederland voor Japanners

Nederland blijkt open grenzen te hebben met Japan. Japanners hebben dezelfde status als Zwitsers; ze mogen vrij wonen en werken in Nederland. Dat staat al sinds 1912 in een handelsverdrag.

Japanners zijn geen Zwitsers meer

Arbeidsmarkt Jarenlang hadden Japanners in Nederland geen werkvergunning nodig. Maar het Zwitserse tractaat dat hieraan ten grondslag ligt, is plotseling geschrapt- zonder medeweten van de Tweede Kamer.