Supermarkten willen leefbaar loon op bananenplantages

Meerdere Nederlandse supermarkten geven de komende jaren extra geld uit aan de import van bananen. De bedragen moeten terechtkomen bij onderbetaalde arbeiders op bananenplantages. Zo moeten de plantagewerknemers in 2025 een salaris ontvangen dat in de buurt komt of gebaseerd is op het leefbaar loon in die regio, een loon waarmee iemand ten minste zijn basisbehoeften kan bekostigen.

Plantages

De veertien supermarkten legden hun deelname vandaag tijdens een conferentie in Rotterdam vast in een convenant. Onder meer Albert Heijn, Jumbo, Plus en Spar doen mee, terwijl de ketens Aldi, Lidl en Dirk vooralsnog verstek laten gaan. De supermarkten willen alleen nog bananen importeren van plantages waar de arbeiders kunnen rekenen op een eerlijk salaris.

“Het is uniek dat nu ook supermarkten zich hardmaken voor een leefbaar loon”, zegt Jordy van Honk van Initiatief Duurzame Handel (IDH), de organisatie die de winkels samenbracht en ondersteunt tijdens het project. “Tot voor kort hadden de supermarkten bijna geen idee van waar de bananen vandaan kwamen. Maar er is steeds meer discussie over eerlijke handel, waardoor ook het bedrijfsleven actief wil helpen”, zegt Van Honk.

Realiteit

Het doel is om de lage salarissen van het plantagepersoneel jaarlijks gemiddeld met ongeveer 10 procent dichter bij het leefbaar loon te brengen. Dat moet ervoor zorgen dat het gat tussen de uitgekeerde salarissen en het leefbaar loon over vijf jaar wereldwijd met gemiddeld 75 procent wordt gedicht.

Het is niet realistisch om alle arbeiders op bananenplantages van een leefbaar loon te voorzien, stelt Van Honk. “In bijvoorbeeld Ghana en de Dominicaanse Republiek verdienen de arbeiders dermate weinig dat we de salarissen nooit helemaal naar het leefbaar loon kunnen tillen. Maar in Ecuador grenzen de lonen nu al tegen het leefbaar loon.”

Supermarkten waren voorheen huiverig voor actieve hulp bij eerlijke salarissen op de plantages, zegt Van Honk. Niet uit onwil, maar bedrijven wisten niet hoe ze het leefbaar loon konden berekenen. “Dat hebben wij met een nieuw digitaal systeem vereenvoudigd”, zegt Van Honk. Hij vermoedt dat alle Nederlandse supermarkten op termijn aansluiten.

Keurmerk

“Een fantastisch initiatief”, noemt onderzoeker Sanne van der Wal van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (Somo) het convenant. “Maar het zou me verbazen als het de supermarkten gaat lukken”, stelt hij. In oktober 2018 publiceerde Somo een rapport waarin staat dat zelfs de lonen van arbeiders van een plantage met het keurmerk ‘eerlijke handel’ niet automatisch inhoudt dat die ook leefbaar zijn. “Als supermarkten meer gaan betalen is het niet zeker dat het geld ook bij de arbeiders terechtkomt”, stelt Van der Wal.

Hij doelt op de handelsketen tussen de productie van bananen en het moment dat ze in de winkelschappen liggen, waarin ook bijvoorbeeld leveranciers een graantje meepikken. En de boeren op plantages verdelen de extra inkomsten niet per definitie onder de werknemers. “Als Nederlandse supermarkten alleen willen samenwerken met plantages die leefbare lonen uitkeren, kunnen die boeren altijd nog in zee met ketens uit andere landen”, zegt Van der Wal.

Het is volgens Van Honk van IDH dan ook de bedoeling dat het convenant wordt uitgebreid met supermarkten uit onder meer Duitsland en Engeland. Ook wordt de handelsketen in veel gevallen ingekort, waardoor extra geld voor de arbeiders kan overblijven.

Lees ook:

Keurmerk maakt lonen niet leefbaar

Onderzoek legt tegenvallend effect bloot voor arme boeren op plantages die het stempel ‘eerlijke handel’ kregen.