SCP: Participatiewet leidt niet tot meer baankansen

De Participatiewet werkt niet. Uitkeringsgerechtigden komen nauwelijks vaker aan het werk, wat wel de bedoeling was. En de wet die sinds 2015 de Bijstandswet, de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en een groot deel van de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong) heeft vervangen, is ingewikkeld, terwijl het allemaal juist eenvoudiger moest worden.

Dat blijkt uit de eindevaluatie van de Participatiewet die het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) dinsdag presenteert. Bij de grootste groep, de 440.000 bijstandsgerechtigden, lukt het nu 8 procent om aan het werk te komen. Voorheen was dat 7 procent. Voor mensen die niet meer welkom zijn op de sociale werkvoorziening daalde de kans op werk zelfs. Ruim vier jaar nadat de Participatiewet is ingegaan, heeft slechts 35 procent van de mensen die op een wachtlijst stonden voor de sociale werkplaats inmiddels een baan. Toen de deuren van sw-bedrijven nog open stonden, had de meerderheid werk.

CNV: 'Wet is totaal mislukt’

Alleen de werkkansen voor jonggehandicapten is toegenomen. Maar het gaat nu wel vaker om tijdelijk werk en hun inkomen is nu lager dan voor 2015. “Het loont dus niet om te werken”, reageert CNV-bestuurder Willem Jelle Berg. Dat is zeer onwenselijk.” De CNV vindt de Participatiewet ‘totaal mislukt’. Berg: “Voor een kwetsbare groep mensen is de arbeidsmarkt overhoop gehaald, zonder enig resultaat. Ondanks de enorme groei van de werkgelegenheid, staan er nog steeds duizenden mensen aan de kant.”

Dat de Participatiewet niet werkt zoals gewenst, heeft volgens het SCP meerdere oorzaken. Zo werden de gemeenten opeens verantwoordelijk voor de jonggehandicapten, en die hadden wel even de tijd nodig om aan deze nieuwe taak te wennen. Er is nog hoop dat daar verbetering optreedt.

Aannames blijken niet te kloppen

Maar er zijn ook structurele problemen, meldt het SCP. Zo blijken meerdere aannames in de wet niet te kloppen met de praktijk. Zo is niet iedereen in staat om te werken, waar de politiek bij het maken van de wet wel van uitging. Meer dan de helft van de bijstandsgerechtigden geeft echter zelf aan nooit meer te kunnen werken, vooral vanwege gezondheidsproblemen. Naar schatting heeft 80 procent van hen één of meer belemmeringen. Ook deze aantallen zijn niet veranderd sinds de invoering van de Participatiewet.

Een ander probleem is de financiering. Gemeenten ontvangen geld van het Rijk om de uitkeringen te betalen en voor reïntegratietrajecten, maar alles wat ze niet opmaken, mogen ze houden. Dit prikkelt gemeenten om vooral de meest kansrijke groep te begeleiden naar een baan, en de moeilijkere groep niet te helpen. Het SCP raadt aan deze wijze van financieren te ‘heroverwegen'.

Iemand met een arbeidsbeperking krijgt zelden een kans

De effecten van extra ‘instrumenten’ die gemeenten en werkgevers kunnen inzetten, bijvoorbeeld proefplaatsingen, een jobcoach of het gebruik van een no-riskpolis als iemand ziek wordt, zijn nog onbekend. Werkgevers weten ook niet goed hoe de financiële compensatie via loonkostensubsidie werkt.

Er zijn bovendien maar weinig werkgevers die iemand met een arbeidsbeperking echt een kans geven. Een meerderheid zegt daartoe wel bereid te zijn, maar plannen van bedrijven mislukken vaak in de praktijk. Dat komt door een gebrek aan geschikte vacatures, maar ook doordat het vinden van de juiste persoon ‘een zeer intensief, continu proces is waarbij veel werkgevers onderweg afhaken’, aldus het SCP. Werkgevers hebben daarbij echt meer hulp nodig, aldus het planbureau.

Een derde van alle werkgevers heeft daadwerkelijk mensen uit de doelgroep in dienst. Dat is net zoveel als voor de invoering van de Participatiewet.

Lees ook:

De Participatiewet heeft kwetsbaren juist gedupeerd en buitengesloten

De Participatiewet hielp kwetsbare groepen alleen maar verder achterop en het kabinet gaat daarmee verder, zegt Kitty Jong, vicevoorzitter van het FNV.

Slechts 5 procent werkgevers biedt 57 procent arbeidsbeperkten baan.

Een kleine groep bedrijven lijkt bijna het gehele banenplan voor arbeidsbeperkten op zijn schouders te nemen.

Een bijstandsuitkering voor altijd

Gemeenten laten zeker de helft van de bijstandsgerechtigden aan hun lot over. Ondanks de wettelijke verplichting hoeven deze mensen niet te solliciteren. Ze zijn opgegeven.

FNV dringt aan op het behoud van sociale werkplaatsen.

PvdA, SP en werkgeversorganisatie VNO-NCW kwamen vorige week met een oproep om de sociale werkplaats een tweede leven te geven. FNV riep dat al eerder en voert de druk nu verder op.