Schuldhulp kan beter, stelt denktank. ‘We moeten van straf naar vergiffenis en genade’

Ondanks de economische voorspoed van de afgelopen jaren is het aantal huishoudens met problematische schulden weinig afgenomen. Bij veel van hen komt dat door pure pech. Toch is de aanpak vaak streng. Het Nederlandse schuldenbeleid kan veel beter, concludeert de Argumentenfabriek vrijdag in een rapport, gefinancierd door de Rabobank. In hun publicatie doen de onderzoekers suggesties, in de hoop een nieuw gedachtepatroon te vestigen.

“We benaderen schulden nu als persoonlijk falen, waar iemand boete voor doet”, zegt Robin Fransman van de Argumentenfabriek. Terwijl schulden volgens onderzoek heel vaak het gevolg zijn van toeval. “Mensen worden ziek, verliezen een partner, worden opgelicht, ontwikkelen een verslaving of hun bedrijf gaat failliet. Of ze vullen een belasting- of toeslagformulier verkeerd in.”

In zulke gevallen is een strenge benadering volgens Fransman uit economisch oogpunt niet logisch. Schuldhulpverlening en -sanering kost veel tijd en geld. Bovendien levert het de schuldenaar langdurige stress op. “Ze presteren minder goed op hun werk, hun zorgkosten stijgen en hun kinderen halen minder goede resultaten op school”, zegt Fransman. Tegelijkertijd is de hoeveelheid geld die schuldeisers alsnog ontvangen relatief laag.

Een bedrijfsfaillissement als voorbeeld

“Dat kan best wat zakelijker”, vindt Fransman. Hij bedoelt te zeggen: haal inspiratie uit het bedrijfsleven. Een voorbeeld: richt een semi-openbaar register op waar schuldenaren in komen te staan zodra ze schuldhulpverlening krijgen. Schuldeisers hebben daarna zes weken om al hun vorderingen te melden. “Zo gaat dat bij een bedrijfsfaillissement ook. Nu duurt het tot twee jaar voor überhaupt duidelijk is wat voor schulden iemand heeft. Al die tijd kan je geen regelingen sluiten”, zegt Fransman.

Gaat zo'n semi-openbaar register niet fungeren als zwarte lijst van wanbetalers? Fransman: “We hebben ook al het Bureau Krediet Registratie (BKR), daar staat iedereen in. Met schulden die veel onschuldiger zijn.”

Ook een zakelijk idee: schulden sneller kwijtschelden. Fransman: “Op dit moment is de norm dat iemand 36 tot 60 maanden een uiterste inspanning levert om zoveel mogelijk terug te betalen.” Na vijf jaar boodschappen doen met een lege portefeuille verdwijnt de resterende roodstand. Klinkt redelijk, alleen is er in de praktijk niemand bij gebaat, volgens de econoom. “Bij problematische schulden is de capaciteit om terug te betalen vaak heel laag, een paar tientjes per maand.” Het gevolg: de schuldenaar lijdt jarenlang armoede, terwijl de schuldeiser nauwelijks iets van zijn geld terugziet.

Maar boetedoening dient toch een doel? Het dwingt spilzieken tot zuinigheid, uit angst voor de gevolgen. Dat principe moet blijven, zegt Fransman. “Wie te weinig verdient, moet zich in ons voorstel nog steeds twaalf maanden tot het uiterste inspannen. En verdien je genoeg om wel terug te betalen, dan moet dat ook.” Het gaat om de denkrichting, legt hij uit. “We moeten van straf naar vergiffenis en genade.”

Lees ook:

Kabinet komt met opkoopfonds voor problematische schulden

In de aanloop naar Prinsjesdag praat het kabinet over een fonds om mensen met problematische schulden te helpen.