Ook in 1918 speelden adverteerders slim in op de pandemie: ‘Koop vandaag nog een flesch Abdijsiroop’

“De Spaansche ziekte komt. Verzekert U nog Heden tegen de Kosten Uwer geheele Medische Verzorging. Morgen kan het te laat zijn.”

Dreigende taal van de N.V. Risico Verz. Mij te Rotterdam die de lezers van de Nieuwe Rotterdamsche Courant in een advertentie op 17 juli 1918 meldde dat ze zich konden verzekeren tegen de gevolgen van de Spaanse griep die Nederland dat jaar teisterde. Voor minimaal 60 cent per persoon per maand was er een polis van de N.V. Risico Verz. Mij., volgens de advertentie ‘de Eenige Mij. die het geheele risico aanvaardt en onmiddellijk na het aangaan der Verzekering’ (sic).

Honderdtwee jaar later is Nederland in de ban van corona, maken bedrijven als Heineken (We're further apart. Yet we're closer together) en KPN (“We hoeven niet bij elkaar te zijn om samen te zijn”) speciale corona-advertenties, zeggen bedrijven en instellingen dat we gezond moeten leven en verschijnen de eerste boeken hoe er in coronatijden gemanaged dient te worden. Over geneesmiddelen wordt niet gerept: het wachten is op een vaccin.

Een ‘giftvrij zeer snel werkend bacteriën-doodend plantaardig preparaat’

Het leek Willeke Binnendijk een aardig idee om eens te kijken of er in 1918 ondernemers waren die producten tegen de Spaanse griep op de markt brachten en daar in de krant kond van deden; en of er mensen waren die de griep gebruikten om hun waren te slijten. En jawel, die waren er, zag Binnendijk. Zij werkt voor MyHeritage, een internetplatform waarop mensen hun familiegeschiedenis kunnen delen en bewaren.

Zo maakte een geneeskundig instituut aan de Goudschesingel in Rotterdam in een advertentie bekend een ‘zekerwerkend Voorbehoedmiddel’ te hebben ‘saamgesteld ter voorkoming dezer ziekte’: een ‘giftvrij zeer snel werkend bacteriën-doodend plantaardig preparaat’. Alleen verkrijgbaar ‘op schriftelijke aanvraag’ en na toezending van 6.10 fl. Destijds een fors bedrag.

Een stuk goedkoper, 0,90 fl., was het boek ‘De Influenza - De Griep’ van Dr. G. Steenman, Arts dat handelde over ‘griep, Spaansche ziekten, Schaapshoest, Kippengepiep, Bliksemkatarrh, Modekoorts, Spaansche en Russische verkoudheid’. ‘Een onmisbare raadgever voor elk gezin voor de thans heerschende kwaal’, aldus de advertentie van de uitgever van het boekwerk.

En er was de N.V. Nederl. Mij. tot Alg. Dienstverrigting die burgers aanraadde een ‘stofzuigerstoestel’ te gebruiken. ‘Stof verontreinigt en prikkelt oogen, neus en keel en kan in een tijd van besmettelijke ziekte dubbel nadeelig zijn.’ ‘Spaansche griep’ stond er boven de advertentie.

De Opregte Steenwijker Courant

Waren er veel ondernemers die zo te werk gingen? Binnendijk liet een zoekmachine los op een grote verzameling Nederlandse kranten uit 1918, voor zover digitaal beschikbaar, en liet de machine speuren op de trefwoorden ‘Spaanse griep’ en ‘Spaansche griep’. Ze scheidde de nieuwsberichten van de advertenties en kwam tot 841 treffers.

Dat lijken er aardig wat. Maar Nederland kende in die tijd honderden kranten: landelijke, regionale, plaatselijke. Van De Telegraaf tot Het Huisgezin en de Opregte Steenwijker Courant. Dan zijn 841 treffers er niet veel. Waarbij nog komt dat er voor handelaren, winkeliers en uitgevers destijds niet veel alternatieven waren voor een krant als zij hun koopwaar voor een wat groter publiek wilden aanprijzen.

Nog een paar teksten. Zoals die van de Rotterdammer L.I. Akker die onder de kop ‘De Spaansche Griep heerscht. Hoesters pas op’ in Het Huisgezin de verkoop van Anijssiroop wilde opkrikken. “Nog pas kort geleden heeft de Spaansche griep haar intrede in ons land gedaan en reeds heeft zij met reusachtige snelheid om zich heen gegrepen en tallooze slachtoffers gemaakt ... Niet zelden ontstaan dan ontstekingen der luchtwegen met de daaraan verbonden gevaren voor longontsteking. Hoeveel jonge levens werden hier niet door afgesneden. Geneest uw hoest; zorgt niet verkouden te worden! Koop vandaag nog een flesch Abdijsiroop.’

Of neem de Galvanische Stroomvereen, gevestigd te Amsterdam, dat in De Courant meldde te beschikken over een ‘onovertreffelijk middel tegen de Spaansche Ziekte of Griep en hare gevolgen’. Ook het Stroomvereen schuwde de stevige teksten niet. ‘Wat zijn er al vele lijders(sters) en sukkelaars die hopeloos en overal geweest waren en nu hun genezing aan ons Instrument te danken hebben.’ Wat dat ‘Instrument’ was, werd overigens niet verteld.

En verzekeren tegen de gevolgen van de Spaansche griep? Dat was, zo valt te lezen in de Provinciale Overijsselse en Zwolsche Courant, ook mogelijk bij de Assurantie-Maatschappij ‘De IJsel’ te Deventer. De namen van de directeuren en commissarissen van de firma stonden in de advertentie vermeld. Het telefoonnummer ook: 647.

Lees ook:

De Spaanse griep eiste meer levens dan twee wereldoorlogen

Wetenschapsjournalist Laura Spinney gunt een weggemoffelde epidemie het volle licht.