Stakingen
NS’ers willen meer geld, ja. Maar ze willen vooral waardering
Woensdag begint een estafettestaking bij de NS. NS’ers willen weer trots kunnen zijn op hun werk, en daar is een goede cao voor nodig.
Ja, natuurlijk gaat het ook over geld. De NS’ers die woensdag starten met een estafettestaking, om te beginnen in Noord-Nederland, willen onder meer automatische prijscompensatie vanwege de inflatie, en ook een stevige eenmalige uitkering.
Maar vraag de vakbonden met de NS-directie waar de staking echt om draait, dan valt al snel het woord ‘waardering’. Veel NS’ers zijn altijd trots geweest op hun werk. Maar NS kampen met personeelstekorten (1100 vacatures voor machinisten en conducteurs). De werkdruk is hoog, het ziekteverzuim ook. “Treinen zijn overvol of vallen uit”, zegt een woordvoerder van de bond van machinisten en conducteurs, de VVMC. “Vroeger heerste het gevoel: het spoor is van ons. Nu is er weinig meer om trots op te zijn.”
Volgens de bonden staat ook de veiligheid op het spoor onder druk. “Het komt voor – de NS-directie ontkent het, maar wij horen het van onze leden – dat een machinist gevraagd wordt zonder hoofdconducteur te vertrekken”, zegt de VVMC-woordvoerder. “Dat mag niet en het is ook onveilig. Reizigers zien er nog niets van, maar als de arbeidsomstandigheden niet verbeteren, wordt het echt onveiliger.”
Samen een klus te klaren
Daarom moeten de NS dus zorgen voor betere arbeidsomstandigheden. In de vijf cao-gesprekken die de bonden met de directie voerden, vroegen de bonden onder meer om betere roosters met meer garanties voor vrije tijd, nieuwe regels rond eerder stoppen met werken, afspraken over opleidingen en vaste banen voor uitzendkrachten. Zo moeten de NS ook weer aantrekkelijk worden voor nieuw personeel.
“Die gesprekken zijn gestokt”, zegt CNV-onderhandelaar Roel van Riezen. “De directie is niet eens inhoudelijk op onze voorstellen ingegaan. Die had het vijf keer alleen maar over geld, over de kosten. NS’ers willen het gevoel krijgen dat ze samen een klus te klaren hebben. Dat gevoel geeft de directie hun nu niet.”
We zijn ‘nog niet uitgepraat’, laat een NS-woordvoerder weten: de directie ziet genoeg aanknopingspunten voor verder cao-overleg. “We begrijpen de zorgen. De waardering voor onze collega’s in een onzekere tijd willen we laten terugkomen in de nieuwe cao.” Maar, voegt de woordvoerder eraan toe, inwilliging van alle vakbondseisen bij elkaar zou leiden tot een loonsverhoging van 20 procent. En dat zit er niet in.
Staking in het belang van reizigers
Dus wordt er nu gestaakt. Woensdag in Noord-Nederland, vrijdag in de regio west (Rotterdam, Den Haag) en volgende week op drie opeenvolgende dagen in noordwest (onder meer Amsterdam), midden en zuid en oost. Als de NS-directie dan nog niet over de brug is gekomen, volgt er de week daarop een landelijke staking, hebben de bonden al aangekondigd.
De NS verwachten dat er woensdag nauwelijks treinen rijden in de noordelijke provincies en delen van Flevoland en Overijssel - behalve die van regionale spoorbedrijven. Elders wordt de gewone dienstregeling gevolgd. Dat kan door treinen te laten stoppen en vertrekken bij in Almere, ’t Harde en Olst. “Maar we sluiten onverwachte hinder in de rest van het land niet uit.”
Uiteindelijk is de staking ook in het belang van de reizigers, vinden de bonden. De slechte arbeidsomstandigheden en de personeelstekorten zorgen voor een onbetrouwbare dienstregeling, betogen zij. “Er is een fatsoenlijke cao nodig om dat tij te keren”, zegt FNV-onderhandelaar Huub van den Dungen.
‘We zien het bedrijf afbrokkelen, dat doet pijn’
Alptekin Akdogan is medewerker veiligheid en service, een soort boa op het station en in de treinen. Hij houdt van zijn werk. “Als iemand is gevallen op de roltrap en je kan snel eerste hulp bieden, of je reanimeert iemand met een hartstilstand – al komt zoiets niet vaak voor”, zegt hij. “Als een station veilig aanvoelt, ben ik blij.”
Wat hij vroeger met vier collega’s deed, moet hij nu vaak met z’n tweeën doen, want tja, veel vacatures. Maar wat hem vooral stoort, is de sfeer bij de NS. “Het bedrijf is minder sociaal geworden, harder. Het is een bedrijf van spreadsheets geworden, van targets, van cijfers. Vroeger kreeg je bij ziekte te horen: hoe gaat het met je? Nu is het: wanneer kun je weer werken?”
Een ander voorbeeld: “Een collega wilde één vaste dag per week vrij voor de mantelzorg voor zijn zieke vrouw. Dat kon niet, de roosters moeten flexibel blijven, iedereen moet altijd ingezet kunnen worden. Die man heeft ontslag genomen. Waardoor wij nu nóg iemand tekortkomen.”
Als je bij de NS werkte, hoorde je bij de ‘familie Spoor’, vertelt hij. “NS’ers zijn trots op hun werk. Dat is aan het verdwijnen. We kunnen tegenwoordig minder service bieden, we zien het bedrijf afbrokkelen. En dat doet pijn.”
‘Heus, ik rij liever trein dan dat ik staak. Maar het is nodig’
Paul van Oostveen is trainmanager – zeg maar: conducteur – bij NS Internationaal. “Fantastisch werk”, zegt hij zelf. Hij werkt al 43 jaar bij de NS en van zijn overstap naar de internationale tak, ook alweer 23 jaar geleden, heeft hij ‘nog geen dag spijt gehad’. “De klanten hebben je erg nodig, ze willen altijd hulp of informatie. Dat geeft voldoening.”
Het werk is veeleisend. “Deze zomer was de zwaarste in 43 jaar. Er waren extreem veel reizigers – op zich goed – en ook extreem veel technische problemen, met tekorten aan technische mensen en aan onderdelen. Zodat we soms zonder airco moesten reizen.” En soms moesten we de stations Utrecht en Arnhem op weg naar Duitsland voorbijrijden, omdat de trein te vol was. Dat roept emoties op, niet alleen bij de mensen op de perrons, ook bij het personeel.”
Het ziekteverzuim is hoog, internationale treinen rijden niet zelden met een conducteur te weinig. “Zeer onwenselijk, want dan ben je niet in staat de reiziger te begeleiden, dan kan je niet het niveau leveren dat je nastreeft.”
Uit het cao-bod van de NS-directie spreekt weinig waardering voor al dat zware werk. “Ik ben lid van het CNV, echt niet de radicaalste bond. Als die een staking nodig vindt, is dat een duidelijk signaal. Maar heus, ik rij liever trein dan dat ik staak.”
Vervoerd
De provincie Limburg legt vervoerder Arriva sancties op om het uitvallen van ritten van treinen en bussen als gevolg van personeelstekort. Voor de uitgevallen ritten zal de provincie geen exploitatiebijdrage beschikbaar stellen. Ook stelt de provincie Arriva een boete in het vooruitzicht. Een beslissing over de hoogte van de vervallen exploitatiebijdrage en de eventuele boete, wordt volgend jaar genomen.
Net als de NS kampt Arriva onder meer met een tekort aan machinisten. Een maand geleden werd al duidelijk dat een aantal ritten in Zuid-Limburg niet kon worden uitgevoerd. Arriva hoopte dat deze uitval zich tot de zomer zou beperken omdat veel personeel dan met vakantie is. Deze vakanties kwamen bovenop het hoge ziekteverzuim door corona met een aantal langdurig zieken. Ook waren de opleidings- en examenmogelijkheden voor personeel tijdens corona uitgesteld.
Inmiddels is echter duidelijk dat het tekort aan personeel ook na de zomervakantie speelt. Na de zomervakantie wordt gestart met een aangepaste dienstregeling. Daarmee hoopt Arriva uitval op het laatste moment te kunnen voorkomen. Reizigers weten dan in ieder geval waar ze aan toe zijn, aldus de provincie. Tegelijkertijd is Arriva bezig met een uitgebreide wervingscampagne, onder meer door werving op straat.
Lees ook:
Treinreizigers gaan een zomer vol hindernissen tegemoet
Mijd de trein tussen Utrecht en Den Bosch, raden de NS aan. Vanwege personeelstekorten en werk aan het spoor rijden deze zomer ook elders minder treinen.
