Chinese leningen
Legt China een financiële strop om de hals van Afrikaanse landen?
Komen ontwikkelingslanden in de problemen door Chinese leningen? Voor het eerst zijn de schulden per land bekend geworden.
Dat China een scheutige geldverstrekker is aan zwakke landen, was wel bekend. Maar voor het eerst zijn nu concrete bedragen te plakken op dat imago. Aan de 72 landen in de wereld met een laag inkomen heeft China opgeteld 104 miljard dollar uitgeleend. Daarvan is 64 miljard dollar ontvangen door Afrikaanse landen, blijkt uit gegevens van de Wereldbank.
104 miljard dollar, is dat veel in een financieel stelsel waarin de miljarden je om de oren vliegen? Wel als je kijkt naar het totaalbedrag dat de Wereldbank aan diezelfde landen heeft geleend. Deze ontwikkelingsbank en zusterorganisatie van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) komt maar 2 miljard dollar hoger uit.
Ook is het veel als je kijkt naar de positie van veel van deze landen: al voor de coronacrisis was hun schuldenlast (te) hoog. Rente en aflossingen hakten erin. In Afrika hebben 22 landen schuldproblemen. In zeven van die landen is China een grote schuldeiser. Zoals in Angola, met 49 procent van de totale schuld, of in Kenia, met 27 procent.
De G20-landen besloten in april om arme landen dit jaar uitstel te bieden van schuldbetalingen. Dat moet ze helpen om de coronapandemie te weerstaan. Het IMF voorspelde deze week dat de Afrikaanse economie ten zuiden van de Sahara dit jaar met 3,2 procent krimpt.
‘China's rol moet niet worden overschat’
Kredietverstrekkers beloofden toen ook de verstrekte leningen openbaar te maken. Daardoor is er nu een uitgebreid overzicht van de publieke schulden in die 72 arme landen en de terugbetalingen voor de komende jaren.
De Amerikaanse onderzoeker Deborah Brautigam noemt het een goudmijn. In de jaren tachtig begon zij zelf al gegevens te verzamelen over Chinese leningen aan Afrika. Haar China Africa Research Institute van de John Hopkins Universiteit is nu de internationale autoriteit op dit terrein.
Ja, China is een belangrijke financier in Afrika, zei ze donderdag bij een online presentatie van een eigen database vol Chinese leningen aan Afrika, uitgesplitst naar sector. Daarin is bijvoorbeeld te zien dat in Angola het meeste Chinese geld naar mijnbouw en energie gaat.
“Maar China's rol moet niet worden overschat”, zegt Brautigam. “In ruim de helft van die 22 Afrikaanse landen met schuldproblemen is China een kleine kredietverstrekker. De problemen van die landen zijn dus niet in China gecreëerd.” Er zijn veel andere geldverstrekkers, zoals Japan en Saudi-Arabië. Ook halen landen geld op met obligaties op de kapitaalmarkt. Kijkend naar het totaal van die 72 zwakke landen, dus ook buiten Afrika, heeft China een vijfde van de totale schuld van 514 miljard dollar in handen.
De relatie tussen China en Afrika
Het idee gaat rond dat China andere landen een financiële strop om de hals legt. Zodra de terugbetalingen mislopen, zal China de gefinancierde havens, wegen, mijnen en treinverbindingen wel opeisen, is de gedachte.
Neem de door China gebouwde en voorgeschoten treinverbinding Mombasa-Nairobi in Kenia. Die kostte 3 miljard dollar. Dit jaar zou Kenia 1 miljard dollar aan rente en aflossing aan China moeten betalen, blijkt uit de cijfers van de Wereldbank. Zijn ze straks hun treinbaan kwijt?
Brautigam zegt geen voorbeeld te kennen van een lening waarbij China het project in bezit nam. Een veelgenoemde kwestie is de haven die China in Sri Lanka aanlegde en inmiddels in handen heeft. Maar dat was geen vijandige overname, stelt Brautigams onderzoeksinstituut. Sri Lanka wilde dat China een groter belang zou nemen in het project.
Nog geen onteigeningen dus. In plaats daarvan heeft China de afgelopen jaren de schulden van een aantal probleemlanden herzien.
Verbeteringen zijn wel denkbaar, zegt Brautigam over de relatie China-Afrika. “Chinese banken moet minder in losse projecten denken, en meer rekening houden met de totale schuldenlast van een land.”
Lees ook:
De ‘Lunatic Express’ rijdt weer door Kenia, met dank aan Peking
Met Chinese hulp heeft Kenia een nieuwe spoorlijn van hoofdstad Nairobi naar havenstad Mombasa aangelegd. Een peperduur project. ‘Gekkenwerk’, luidt de kritiek.
