Kritiek op corona-steunpakket van de ECB zwelt aan: zoveel geld bijdrukken is niet zonder gevolgen

De Europese Centrale Bank heeft vorig jaar ‘een gedrocht’ opgetuigd met haar coronasteunpakket van 1850 miljard euro. Dat zegt de Groningse hoogleraar politieke economie Jakob de Haan. Hij is niet de enige die waarschuwt voor de gevaren van een centrale bank die zoveel geld bijdrukt als de ECB nu doet, de kritiek daarop zwelt aan. Kenners denken dat de bank misschien al na deze zomer van koers zal wijzigen.

Lenen met een gerust hart

Vorig jaar maart kreeg de ECB nog veel lof voor haar adequate ingrijpen. Toen plotsklaps duidelijk werd hoe verstrekkend de coronacrisis zou worden, ontstond er direct grote paniek op de financiële markten. Beleggers begonnen veel meer rente te vragen voor leningen aan overheden van Europese lidstaten. Zonder met de ogen te knipperen beloofde de centrale bank in Frankfurt daarop om de leningen massaal op te kopen van die beleggers.

De bank trok er aanvankelijk 750 miljard euro voor uit, geld dat speciaal voor die opkopen werd bijgedrukt. Direct na de aankondiging daarvan daalden de rentes weer, en konden overheden met een geruster hart lenen om zo hun ruime overheidssteun aan bedrijven te financieren. Later is het opkoopbedrag van de ECB nog stapsgewijs verhoogd naar 1850 miljard, en die euro’s rollen momenteel nog altijd uit de geldpers.

Zeepbellen

De Haan maakt zich zorgen om de gevaren daarvan. “Het gaat veel te ver en veel te hard”, zegt hij. Critici als De Haan wijzen op de zeepbellen die het bijdrukken van zoveel geld kan creëren op bijvoorbeeld de huizenmarkt. Daalt de rente op staatsobligaties, dan daalt de hypotheekrente immers mee. Daardoor kunnen mensen meer lenen om tegen elkaar op te bieden. Afgelopen april was weer goed voor de grootste prijsstijging in twintig jaar.

Maar als die bubbel knapt, als de prijzen om wat voor reden dan ook weer dalen, kunnen veel huizen ‘onder water’ komen te staan. Wie zijn woning dan verkoopt, blijft met een restschuld achter.

Beleid heeft gefaald

Mede door die ‘prijsopdrijvende effecten’ heeft het ECB-beleid gefaald, concluderen ook hoogleraar financiële economie Sylvester Eijffinger en econoom Dick van Wensveen in een recent opiniestuk op economensite MeJudice. Vooral omdat wat de ECB juist wél wil bereiken met het drukken van al dat geld, een iets hogere inflatie, maar niet lukt de laatste jaren – ook voor corona liepen er al opkoopprogramma’s.

Tegelijkertijd zit de ECB hier muurvast, constateren de twee. Want zodra de centrale bank ook maar een beetje laat doorschemeren dat het bijdrukken van geld een keer ophoudt, is die paniek op de financiële markten zo weer terug. Dan willen beleggers misschien niets meer lenen aan landen die het financieel al moeilijk hebben, zoals Italië en Griekenland. Door oplopende rentes kunnen zij komen te verzuipen in schuld, iets wat direct herinneringen oproept aan de eurocrisis van zo’n tien jaar geleden.

Klaas Knot

ECB-president Christine Lagarde zei vorige week nog dat het veel te vroeg is voor afbouw van de steun, en dat het zelfs ‘onnodig’ is om het er nu überhaupt over te hebben. Toch moet de pleister er een keer afgetrokken worden, meent hoogleraar De Haan. Enkele weken geleden durfde Klaas Knot, die als president van De Nederlandsche Bank (DNB) in het ECB-bestuur zit, het als eerste aan om een concrete aanzet te geven. Mogelijk na deze zomer kan de noodsteun al afgebouwd worden, zei hij, mits de huidige economische ramingen doorzetten.

Daarmee trekt hij op dit moment de hardste lijn van alle bankpresidenten in Europa. Het onderzoeksbureau van ING verwacht dat de rest van het ECB-bestuur dit soort geluiden de komende maanden steeds iets meer zal omarmen, zo schreef ze onlangs in een publicatie voor beleggers.

Lees ook:

De ECB drukt duizenden miljarden euro’s bij en dat heeft drie gevaren

De overheidsschuld stijgt en stijgt, maar dat is niet erg omdat de ECB veel geld bijdrukt. Zitten daar geen nadelen aan?

Profiel: Knot, de Groninger die als het moet voor de ECB-geldmachine gaat liggen

De boomlange Groninger Klaas Knot is vaak de vriendelijkheid zelve, hoe verdedigt hij als DNB-baas de Nederlandse belangen binnen Europa?