Kosten voor sociale zekerheid gaan volgend jaar flink omhoog

Het gaat de samenleving volgend jaar 22,7 miljard euro kosten om werklozen, jonge ouders met verlof en mensen die vanwege ziekte of een aandoening niet meer of nog deels kunnen werken een uitkering te verstrekken. Voor dit jaar wordt dat bedrag geschat op 20,9 miljard euro. Dat meldt de juninota van de Uitvoeringsorganisatie Werknemersverzekeringen (UWV).

In totaal stijgen de lasten van uitkeringen waar het UWV verantwoordelijk voor is volgend jaar dus met 1,8 miljard euro. Dat is veel. Ter vergelijking: de uitkeringslasten stijgen dit jaar ‘beperkt’, zoals de organisatie het noemt, met 93 miljoen euro. Het grootste deel van de stijging in 2023, ruim een miljard euro, komt op rekening van de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Het aantal mensen dat arbeidsongeschikt raakt neemt hard toe, en het UWV weet dat tij niet te keren.

De instroom in de wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (Wia) was in 2016 met 40.000 nieuwe uitkeringen voor het eerst onverwacht hoog. Toen hoopte het UWV nog op een eenmalige uitschieter. De verwachting is dat er dit jaar 57.200 nieuwe Wia-uitkeringen moeten worden verstrekt. Een verklaring voor de sterke stijging is nog steeds onderwerp van onderzoek. “Na de zomer verwachten we hierover meer te kunnen zeggen”, laat een UWV-woordvoerder weten.

Onderbezetting bij UWV

Wat zeker een rol speelt, is de onderbezetting bij het UWV. Door het tekort aan artsen die de medische keuringen doen, moeten er keuzes worden gemaakt. Zo krijgen veel mensen alvast een uitkering terwijl ze nog niet door het UWV zijn gezien. Deze voorschotten hoeven de mensen, als blijkt dat ze ondanks hun ziekte of aandoening toch kunnen werken, niet terug te betalen.

‘Belemmeringen in de uitvoering hebben een verhogend effect op de Wia-instroom’, noemt het UWV het zelf. Er zijn de afgelopen jaren ook veel minder mensen opgeroepen voor een medische beoordeling die al een jaar ziek zijn. Met alle gevolgen van dien: de instroom uit de Ziektewet naar de Wia nam vorig jaar met 13 procent toe.

De toename komt waarschijnlijk ook deels door corona; er waren er de afgelopen twee jaar minder mogelijkheden om zieke mensen te helpen bij hun re-integratie, met als gevolg dat de afstand tot het werk alleen maar groter werd.

Langer doorwerken

Een andere verklaring voor de stijging van het aantal arbeidsongeschikten is de gestegen AOW-leeftijd. Mensen die nog een WAO-uitkering ontvangen – de voorloper van de Wia – stromen daar nu pas later uit. Niet al met 65 jaar maar met 66 jaar en 7 maanden, waardoor zij dus langere tijd een uitkering ontvangen. De AOW-leeftijd wordt in 2023 verder verhoogd met 3 maanden. “Die effecten zijn niet te beïnvloeden”, merkt de uitvoeringsorganisatie op.

Doordat mensen tot oudere leeftijd moeten doorwerken, is ook de absolute groep werkenden groter en dus ook de groep uitvallers. Maar dat is maar een klein deel. Net zoals het aantal mensen dat arbeidsongeschikt raakt door corona. Voor 2022 en 2023 wordt rekening gehouden met een extra instroom in de Wia van 1500 mensen als gevolg van corona.

De kosten van de Ziektewet stijgen ook hard, met 4,5 miljoen euro in 2023. Zelfs de WW-kosten laten na een daling dit jaar naar verwachting in 2023 weer een stijging zien. Verder gaat dit jaar voor het eerst een Wet voor betaald ouderschapsverlof (WBO) in van maximaal negen weken, wat naar verwachting veel gaat kosten.

In totaal zijn er volgend jaar naar schatting meer dan 1 miljoen zieken in Nederland met een uitkering: 849.000 mensen zijn arbeidsongeschikt verklaard, 179.000 zijn er ziek.

Lees ook:

UWV-voorzitter Maarten Camps baalt van de grote achterstanden: ‘Het moet anders kunnen’

Tienduizenden mensen wachten op een medische keuring, en het UWV krijgt die achterstanden niet weggewerkt. Het is het hoofdpijndossier voor UWV-voorzitter Maarten Camps.

Het aantal arbeidsongeschikten stijgt hard. Maar waarom? Het UWV tast in het duister

In de eerste acht maanden van dit jaar kwamen er 35.704 mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering bij. Ongekend veel. En het UWV kan die stijging maar een beetje verklaren.