Na jaren forse groei vertoont de economie tekenen van terugval. Maar er wordt nog altijd groei voorspeld.
Economen hebben metaforen genoeg om de huidige economische omslag te omschrijven. Ze zien ‘de eerste haarscheurtjes ontstaan’, spreken van ‘bomen die dus niet tot aan de hemel groeien’ en van ‘het schip dat in tempo vertraagt’. Kortom: na jaren van forse groei, historisch hoge groei zelfs, komt er nu een periode van afkoeling in Nederland.
Zo kelderden maandag opnieuw de Europese beurzen flink. De AEX stond 2,4 procent in het rood. Maandag was ook de dag dat onderzoeksbureau Intelligence Group signaleerde dat de onderhandelingspositie van sollicitanten verslechtert. Nog altijd staan er een hoop vacatures open (dit jaar ruim 1 miljoen). Maar in juni kroop het aantal mensen dat zonder baan kwam te zitten iets omhoog: van 3,3 naar 3,4 procent werklozen. Tegelijkertijd verstrekten werkgevers minder vaste contracten en hadden alleen ingenieurs en ict’ers nog ongeduldige recruiters hijgend in hun nek. “We verwachten een daling van het aantal vacatures”, zegt arbeidsmarktanalist Arjan Ruis. “Ook in de komende jaren. Over het algemeen zal de schaarste afnemen.”
Uitzendkrachten worden als eerste weggestuurd
In de uitzendbranche is die teruglopende schaarste nu al zichtbaar. Al sinds eind vorig jaar daalt het aantal uitzenduren, becijfert branchevereniging ABU voor uitzendondernemingen. In mei zagen uitzendkrachten hun uren zelfs met tien procent teruglopen. Niet vreemd, zegt Ruis. “Bedrijven nemen als eerste afscheid van flexibele krachten als ze verwachten dat het minder gaat.”
Pijn voelen ze nu ook al in die andere sector, de industrie. Daar waar bedrijven geteisterd worden door mondiale ontwikkelingen als een handelsoorlog tussen de VS en China, de afwikkeling van de Brexit die niet helemaal naar believen van Nederlandse ondernemers verloopt en de Duitse industrie die in zwaar weer verkeert. Sinds eind vorig jaar ziet de industriesector de omzet teruglopen. En sinds dit voorjaar daalt de productie. “Zet deze ontwikkeling door”, zegt sectoreconoom Lize Nauta van de Rabobank, “dan kan dat invloed hebben op andere sectoren, zoals transport.”
Zijn het tekenen aan de wand van de nieuwste crisis die voor de deur staat? Nee, relativeren economen. “Wij zien het schip het tempo vertragen, maar niet zinken”, zegt hoofdeconoom Marieke Blom van ING. “Dat het nu iets minder is, wil nog niet zeggen dat het bergafwaarts gaat”, zegt ook Nauta van de Rabobank. “Het is een spannende fase omdat er veel gebeurt in de wereld. Maar we moeten niet vergeten dat de Nederlandse economie nog steeds groeit. Consumenten geven nog steeds meer uit en bedrijven investeren ook nog steeds.”
Inkoopmanagers zijn economische graadmeters
Blom is eveneens optimistisch: “Het gaat goed met de loonontwikkeling.” Ze wijst er ook op dat ING voor dit jaar nog altijd zo’n twee procent groei verwacht. Het is weliswaar iets minder dan vorig jaar, maar er is nog groei in de economie. Diezelfde afvlakking zien Nauta en arbeidsmarktanalist Ruis. Maar, benadrukken ze, wat de uitwerking zal zijn van al de buitenlandse spanningen laat zich moeilijk raden.
Beleggers staan in ieder geval op scherp, meldde de Bank of America Merrill Lynch maandagavond. Die vrezen dat centrale banken weinig meer in handen hebben om de economie te stimuleren. Met als mogelijk gevolg: consumenten en banken die gaan oppotten. Ondertussen zien economen het vertrouwen onder inkoopmanagers slinken. Zorgelijk, vinden ze. Want juist die inkoopmanagers zijn de economische graadmeters. Houden zij de vinger op de knip, dan kan dat leiden tot een teruglopende productie en werkgelegenheid.
Dan is er nog het consumentenvertrouwen. Dat krabbelt nu eindelijk wat op, maar consumenten waren het grootste gedeelte van het jaar niet bijster positief over de inhoud van hun portemonnee en de economie over het algemeen. Het heeft er in de detailhandel deels toe geleid dat ook op toplocaties als het centrum van Amsterdam de waarde van winkelpanden daalt. En ook op de woningmarkt heeft het zijn uitwerking: het aantal verkochte huizen loopt terug. Maar, houden economen vol, een recessie, die is nog lang niet in zicht. Ruis: “Die moeten we onszelf ook niet aanpraten.”
