Gasprijzen
In Spanje loopt de elektriciteitsrekening snel op – als voorbode voor de rest van Europa
Spaanse elektriciteitsbedrijven berekenen de stijgende kosten voor gas vaak direct door aan de klant. Er ontstaat energie-armoede bij de burgers.
De 67-jarige Pilar Fernandez laat graag zien hoe ze de afgelopen weken haar energieverbruik minimaliseert. In de ochtend maakt ze zoveel mogelijk gebruik van het zonlicht aan de ene kant van het huis, in de middag juist aan de andere kant. De kwieke dame schuift de vitrage weg en zwaait een raam open naar de smalle straat. “Hierdoor hoefde de airco in augustus gelukkig niet te veel aan.” Verder draait ze wasjes in het weekend, tijdens de daluren.
Ondanks alle maatregelen ziet Fernandez haar energierekening snel oplopen. In juli was het rond de 50 euro, in augustus was de rekening 67 euro, september zal weer hoger uitvallen. De gepensioneerde ambulancechauffeur schudt haar hoofd. “Hoe we straks de winter ingaan, weet ik niet. De rekeningen zullen nog hoger zijn vanwege de warmtepomp en mijn straalkacheltje. Maar ik kan echt niet zonder.”
Het is een van de grootste zorgen in Spanje momenteel: de ongekend snel stijgende energiekosten. Waar een megawattuur op de energiemarkt in augustus al 35 procent hoger was ten opzichte van diezelfde maand in 2020, wordt in september praktisch dagelijks een nieuw historisch record verbroken. Aangezien veel Spaanse elektriciteitsbedrijven de kosten met flexibele tarieven doorberekenen aan de klant, is iedere schommeling in de energiemarkt gelijk voelbaar in de huishoudens. Een paar tientjes hoger lijkt misschien niet enorm, maar in een land met een minimumloon van 950 euro per maand maakt dat veel verschil.
Gasprijzen blijven stijgen
Directe oorzaak van de stijging zijn de huidige gasprijzen: nu Europese energiecentrales vanwege verduurzaming steenkool vervangen door aardgas, is de vraag daarnaar snel gestegen. Daarnaast heeft Europa gasvoorraden verbruikt door de relatief strenge winter, en is de vraag vanuit China – dat opstart na de coronacrisis – snel toegenomen. Intussen wordt de prijs verder opgestuwd door de kosten van CO2-emissierechten, die voor bedrijven in het afgelopen jaar verdubbelde.
“We zagen dit al maanden aankomen, maar de politiek deed veel te weinig,” zegt burgemeester Victor López over de telefoon vanuit voorstad Batres. Begin september ging zijn gemeente in protest door te weigeren de elektriciteitsrekening voor publieke voorzieningen te betalen. “We moesten de regering onder druk zetten. Er gaat een vorm van energie-armoede ontstaan, bij mensen als gepensioneerden die het al niet breed hebben.”
Batres was niet de enige gemeente die protesteerde. Het populistisch rechtse Vox, de derde partij in de nationale politiek, wees naar de duurzaamheidswensen van de linkse minderheidsregering als oorzaak van de prijsstijgingen en riep stemmers op de straat op te gaan. En ook in onder andere Baskenland en Catalonië werden protesten aangekondigd.
Nationale onrust
Kortom, premier Pedro Sanchéz moest met een stevig plan komen om de nationale onrust te beteugelen. De regering had in juni de btw voor elektriciteit al tijdelijk verlaagd, maar dat bleek bij lange na niet genoeg. Daarom is daar vorige week een ingrijpende set maatregelen aan toegevoegd. Ook wordt naast extra belastingverlaging ingegrepen in de vrije markt: energiebedrijven moeten hun winsten gebruiken om de rekeningen van klanten te verlagen. Het is een omstreden maatregelenpakket, in reactie waarop de kernenergiesector meteen dreigde de aanvoer van energie dan maar helemaal te stoppen.
José Luis Sancha, expert energiemarkten van de technische universiteit Comillas in Madrid, heeft het maatregelenpakket van Sanchez doorberekend. “Hiermee zou het kunnen lukken de jaarafrekening op normaal niveau te krijgen”, zegt de hoogleraar zuinigjes. “Maar dan moet de gasprijs niet verder stijgen.” En dat laatste is nog lang niet zeker: als straks in Europa de winter inzet, zal de vraag naar Russisch gas juist verder toenemen.
Dat de Spaanse oppositie naar de duurzaamheidswensen wijst als medeoorzaak voor prijsstijgingen, klopt volgens Sancha. “Je moet het zo zien: van iedere euro die bedrijven extra betalen aan CO2-emissierechten, komt uiteindelijk zo’n 37 cent op de factuur van de klant terecht. Dat wordt gevoeld.”
Overal in Europa
De hoogleraar stelt dat Spanje met deze energieproblematiek de kanarie in de kolenmijn is voor de Europese energieconsument. EU-buitenlandchef Josep Borrell, een Spanjaard, waarschuwde recent al: “In de meeste Europese landen hebben de contracten een vaste jaarprijs en daarom zullen de consumenten het pas aan het einde van het jaar merken. Maar zij zullen het merken, omdat de gasprijs voor iedereen stijgt.”
Hoogleraar Sancha is het daar roerend mee eens. “Als de jaarprijs opnieuw wordt vastgesteld in de Europese landen waar gewerkt wordt met vaste tarieven, zouden energiebedrijven hartstikke gek zijn als ze hun meerkosten niet doorberekenen aan klanten. Vroeg of laat zie je dit fenomeen overal in Europa. Daar twijfel ik geen moment aan.”
Lees ook:
De Europese gasvoorraad is op het laagste niveau in tien jaar, en dat gaan we merken aan de prijzen
Wereldwijd neemt de vraag naar aardgas toe en dat is terug te zien in de gasprijzen. In Europa worden momenteel zelfs records verbroken. Op de Nederlandse gasbeurs TTF zijn de prijzen sinds begin dit jaarmet 245 procent gestegen.
