InterviewArmoede
Ilse Overweg (67) merkt sinds haar pensioen in september dat armoede je wereld heel snel heel klein maakt
Nederland krijgt een minister voor armoedebestrijding. Met welke problematiek krijgt zij te maken? Die vraag legt Trouw voor aan iemand die zelf armoede ervoer. In aflevering 2 Ilse Overweg en haar man, die van één pensioen moeten zien rond te komen.
Ze trekt de rits van haar neongele fleecetrui nog wat verder omhoog. “Tocht”, zegt de 67-jarige Ilse Overweg. Ze wijst kort naar de vensterbank achter zich. Ze zit binnen maar er wappert een beetje wind door haar haren. Op tafel liggen opengeslagen reclamefolders met ‘superstunts’ en ‘voordeelknallers’. “Ik had mijn pensioen heel anders voorgesteld”, zegt ze.
Overweg stopte in september als secretaresse bij de gemeente Nijmegen. En nu leeft ze samen met haar man Anton van 1900 euro in de maand. Het stel komt daarmee boven de armoedegrens uit, maar hun vaste lasten liggen op 1500 euro. En die blijven stijgen. De isolatie van hun jarenzeventighuurhuis in Lent laat te wensen over. “De verwarming aanzetten kost een vermogen”, zegt Overweg. Vandaar de fleecetrui. “De verwarming houden we zo lang en zo vaak mogelijk dicht.”
We zitten in de hoek waar de klappen vallen, zegt Ilse, terwijl ze zo snel door een Kruidvat-folder bladert, dat het een flipboekje lijkt. Het nieuwe kabinet laat de AOW-uitkering niet meestijgen met de geplande verhoging van het minimumloon. En dan is er de inflatie, de energierekening stijgt en de boodschappen worden duurder. Het stel eet al minder en alleen de goedkope groenten. Vis, waar Ilse dol op is, hebben ze al maanden niet gegeten.
Niet zielig
Maar zielig zijn we niet, zegt Anton die de woonkamer in komt lopen: “Er zijn zo veel mensen die het minder hebben”. Ilse knikt. Ze denkt aan haar eigen broer die als zzp’er geen pensioen heeft opgebouwd en vecht tegen een agressieve spierziekte. Hij moet rondkomen van alleen de AOW en maakt torenhoge zorgkosten. Ilse: “Hij komt vaak te kort, als het kan springen wij bij. Met geld, eten, mantelzorg.”
Wat is armoede?
Het Centraal Bureau voor de Statistiek spreekt van armoede bij een inkomen onder de lage inkomensgrens. In 2020 lag de grens voor een alleenstaande op netto 1100 euro per maand, voor een paar was dat 1550 euro. Met twee minderjarige kinderen was de grens voor een paar 2110 euro en voor een eenoudergezin 1680 euro. Nederland telt 88.000 gepensioneerden met een inkomen onder de lage inkomensgrens.
En dan begint ze stiekem toch te filosoferen over wat ze zou doen als ze meer geld had. “Een nachtje samen weg naar een huisje op de hei?” Ze begint te stralen. Anton, die is aangeschoven, geeft haar een knipoog. “Maar nee, dat is ook helemaal niet nodig eigenlijk”, met een handgebaar wuift ze het idee snel weg.
Hun situatie is bijzonder. Zij heeft haar hele leven gewerkt. Hij verloor op zijn veertigste zijn baan, omdat het bedrijf waar hij grafisch ontwerper was, failliet ging. Hij is daarna omgeschoold tot webdesigner, maar bleef gewend aan illustraties maken met pen en papier. “Ik ben gewoon niet zo goed met computers.” Hij bleef solliciteren en is meer dan 400 keer afgewezen. “De meeste bedrijven kozen liever voor een whizzkid, een twintiger met meer digitale skills.”
Eruit gegooid
Hij vindt uiteindelijk een baantje bij een callcenter. “Toen ze me na drie jaarcontracten een vast contract moesten geven, gooiden ze me er uit.” Hij begint als schoonmaker. “Dat hield ik een jaar vol. Het was fysiek te zwaar. Ik moest iedere dag voor zonsopkomst schoonmaken in een ggz- en verslavingskliniek. Laat ik je de details besparen, maar dat is geen normaal schoonmaakwerk.” En nu zit hij thuis. Een uitkering krijgt Anton niet, over 2,5 jaar wel AOW. Mensen zoals hij, ouderen die net voor hun pensioen zitten, hebben de grootse kans op armoede, blijkt uit CBS cijfers. “Dat zou goed kunnen”, zegt hij.
Wat het stel vooral raakt, is hoe snel hun wereld kleiner is geworden. “We hebben best veel rijke vrienden”, zegt Ilse. “En de meesten geloven gewoon niet dat Anton geen baan kan vinden.” Zal wel aan hem liggen dan, hoort ze hen denken.
Verjaardagen en feestjes mijdt Anton liever. “Ze zeggen niet dat ze je een stakker vinden. Maar je voelt het”, zegt Ilse als Anton stil valt. “Ik heb gewoon geen zin in gesprekken over wie de nieuwste iPhone of de dikste auto heeft, want ik kan niet meepraten”, zegt hij.
Het is de reden dat ze, als ze toch op een feestje zijn, vaak bij de kinderen gaan zitten. Die oordelen niet. Ze zijn de afgelopen tijd best veel vrienden verloren. “Ze vragen je twee keer mee uit eten of een weekendje weg. De derde keer gaan ze zonder jou”, zegt Overweg.
Wat dat betreft is de lockdown een geluk bij een ongeluk. “Ik vind het stom om te zeggen. Maar wij hebben sowieso geen geld voor een restaurant of bioscoopkaartjes. Je voelt je niet zo anders, zo arm, nu anderen daar ook niet heen kunnen”, zegt ze.
De tips van Ilse Overweg aan minister Schouten van armoedebeleid
“Maak de ontkoppeling van de AOW en het minimumloon ongedaan. En zorg dat het kabinet Nederlanders rond de pensioengerechtigde leeftijd proactief informeert over de kortingen en voordelen die er speciaal voor hen zijn. Nu zijn er best veel potjes met geld voor ouderen, om met korting met de trein te reizen of voordeliger gebruik te maken van sportvoorzieningen. Maar juist de mensen die dat goed kunnen gebruiken, weten daar niets van. Zorg dat zij daarover te horen krijgen via een brief die toegankelijk is voor iedereen. Dus ook voor digibeten en mensen die de taal niet zo goed beheersen.
“Er moet ook meer aandacht komen voor de schaamte en eenzaamheid van ouderen in armoede. Haal de armoede uit het verdomhoekje. Niemand wil arm zijn, het overkomt je. Maak dat bespreekbaar. Door middel van tv-spotjes bijvoorbeeld. En stimuleer een gezondere levensstijl. Ongezond eten is voor mensen met een kleine portemonnee het meest aantrekkelijk. Maak groente en fruit goedkoper en desnoods al die vette hamburgers en andere troep duurder.”
Lees ook:
Patricia Klaus werkte zich uit de bijstand. ‘Mijn dochter zei: Armoede is stom, geef gewoon meer geld’
Als Patricia Klaus (39) in de rij bij de supermarkt staat, haalt ze ze er zo uit: mensen die in armoede leven. Dat zit ’m niet alleen in de kleren die iemand aan heeft of wat voor schoenen iemand draagt. Nee, het is iets in hun houding.
