Vijf vragenRussische olie
Hoe afhankelijk zijn we van Rusland, Europa’s grootste leverancier van gas en olie?
De EU wil snel minder afhankelijk worden van Russisch gas. De VS staken de invoer van olie uit Rusland. Kan Europa dat ook doen? Hoe afhankelijk zijn we van Rusland?
Is Rusland een grote leverancier van olie en gas?
Olie is Ruslands belangrijkste exportproduct. Rusland hoort met de Verenigde Staten en Saudi-Arabië tot de grootste producenten: goed voor zo’n 10 procent van de mondiale productie. De helft daarvan exporteert Rusland. Toch gaan de discussies in de Europese Unie vooral over gas. Dat komt omdat de EU veel afhankelijker is van Russisch gas dan van Russische olie. Volgens de EU komt 40 procent van het gas dat de EU-landen verbruiken uit Rusland. Het Internationaal Energie Agentschap komt uit op 32 procent in 2021, maar dat is dan de EU plus het Verenigd Koninkrijk. Bovendien was 2021 een apart jaar, omdat Rusland afzag van extra leveranties in de winter. Normaliter levert Rusland wel extra gas als het in Europa koud is. Rusland levert ruim een kwart van alle olie die de EU importeert.
Zijn alle EU-landen even afhankelijk van Rusland?
Nee. In Nederland is Russisch gas goed voor 15 procent van het verbruik – dat is exclusief het Russische gas dat wordt doorverkocht. Voor de Baltische staten, veel Oost-Europese landen en Finland liggen die percentages tussen de 75 en 100. Voor Polen en Duitsland boven de 50. Een Nederland zonder Russisch gas is voorstelbaar. Maar voordat Estland, Finland, Oostenrijk en Bulgarije van dat gas af zijn? Het is niet voor niets dat sommige EU-landen weinig of niets voor voelen voor een boycot van Russisch gas. De meeste landen die veel gas uit Rusland importeren, importeren ook veel Russische olie.
Zijn er alternatieven voor Russisch gas?
De EU kan meer gas kopen van Noorwegen, Algerije en Qatar, als die hun capaciteit kunnen uitbreiden. Een ander alternatief is vloeibaar gemaakt gas (lng). Dat wordt snel belangrijker. De EU importeerde in de periode van oktober tot en met december 63 procent meer lng dan in het slotkwartaal van 2020. Grote leveranciers zijn Qatar, Nigeria en de VS. Door die extra importen van lng vulde Europa het gasgat op dat ontstond toen Rusland zijn extra winterse leveranties achterwege liet. Lng is wel duur en niet alle landen beschikken over terminals waarin dat vloeibare gas wordt omgevormd tot gas. Duitsland heeft zo’n terminal niet. Nederland heeft er een.
En olie?
Voor de VS is het eenvoudig. Die importeren dagelijks 100.000 vaten uit Rusland en kunnen makkelijk zonder. Europa importeert circa 4 miljoen vaten per dag. Voordeel: er zijn meer alternatieven voor Russische olie dan voor Russisch gas; denk aan Irak, Nigeria, Saudi-Arabië, Kazachstan, Noorwegen en een serie andere landen. Maar veel olielanden lijken aan hun productiemax te zitten. Saudi-Arabië is het enige land dat zijn productie snel kan verhogen, maar deed dat (nog) niet. Mogelijk wordt het ook lastiger om olie uit Kazachstan en Azerbeidzjan te importeren. Die olie moet Rusland door. En een flink aantal raffinaderijen is afhankelijk van Russische olie: die heeft een bepaalde samenstelling en kan alleen vervangen worden door olie met ongeveer dezelfde samenstelling en niet door (bijvoorbeeld) Amerikaanse olie.
Die behoefte aan olie met die samenstelling was voor Shell reden om vorige week een grote hoeveelheid Russische olie te kopen. Die olie was nodig, stelde het concern. Gisteren betuigde Shell trouwens openlijk spijt van die aankoop: ‘Het was de verkeerde beslissing en het spijt ons’.
Shell zegt sorry?
Ja, en niet alleen dat. Shell was al voornemens zich terug te trekken uit een aantal projecten in Rusland. Het stopt nu ook meteen met de inkoop van Russische olie op de spotmarkt, stopt met de verkoop van kerosine en smeermiddelen en sluit zijn circa vierhonderd tankstations in Rusland. Shell, kortom, wil Rusland uit.
