Rechtszaak
Het steunpakket voor KLM is er niet voor het klimaat, betoogt het Rijk in Greenpeace-zaak
Steunt de overheid KLM alleen om te voorkomen dat die failliet gaat, of had ze ook klimaatdoelen moeten stellen? De rechter gaat zich daarover beraden.
Moet de staat niet veel strengere voorwaarden op het gebied van klimaat stellen voor steun aan KLM? Ja, vindt milieu-organisatie Greenpeace en om dat af te dwingen stapte ze naar de rechter. Daar trof ze de staatsadvocaten die, niet verrassend, het tegendeel betoogden: de staat is daartoe niet verplicht. De kortgedingrechter in Den Haag neemt drie weken voor zijn vonnis.
Een paar voorwaarden op duurzaamheidsgebied stelde het kabinet wel, toen het 3,4 miljard euro aan leningen en garanties voor KLM in het vooruitzicht stelde. De luchtvaartmaatschappij moet onder meer de CO2-uitstoot in 2030 terugbrengen tot het niveau van 2005 en in datzelfde jaar moet ze minstens 14 procent duurzame brandstof bijmengen.
Veel te weinig, vindt Greenpeace, en dat is bovendien in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en met de zorgplicht van de overheid. Voor dat laatste verwees Greenpeace naar de Urgenda-zaak. Daarin oordeelde de Hoge Raad dat de overheid niet voldeed aan haar zorgplicht door te weinig te doen tegen klimaatverandering.
‘Een kans, geen rechtsplicht’
De noodzaak van steviger klimaateisen onderbouwde Greenpeace ook met een rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) van vorige week. De CO2-uitstoot van het vliegverkeer zal tot 2050 alleen maar stijgen, berekende het PBL. Vliegtuigen worden weliswaar 1,5 procent per jaar zuiniger en 10 tot 20 procent van hun brandstof zal duurzaam zijn, maar door de verwachte groei van het vliegverkeer zal de CO2-uitstoot van vluchten vanuit Nederland tegen die tijd desondanks 12,2 tot 15 megaton zijn, tegen 12 megaton nu.
Dat is ver verwijderd van de halvering van de uitstoot, waarop minister Cora van Nieuwenhuizen van infrastructuur mikt in de Luchtvaartnota van afgelopen voorjaar. Het steunpakket voor KLM is een uitgelezen kans om daar iets aan te doen, betoogde Greenpeace.
“Een kans is iets anders dan een rechtsplicht”, brachten de advocaten van de staat daartegen in. Het gaat in het steunpakket niet om het klimaat, vervolgden zij, maar om het overeind houden van KLM. In crisistijd heeft de overheid veel beleidsvrijheid en rechters moeten daarom alleen ingrijpen als volstrekt duidelijk is dat de staat over de schreef gaat. Daar is bij de KLM-steun geen sprake van.
Het steunpakket is de uitkomst van een ingewikkelde deal, waarbij ook banken betrokken zijn. Die deal kan niet zomaar worden opengebroken, stelden de staatsadvocaten, met het risico dat banken afhaken en KLM alsnog failliet gaat. Extra eisen zetten KLM bovendien op achterstand ten opzichte van concurrenten en kunnen daardoor ‘ingrijpende en onomkeerbare gevolgen’ hebben.
Een faillissement van KLM is niet de bedoeling, reageerde Greenpeace, maar klimaatverandering is een net zo urgent probleem en daarom zijn maatregelen nodig, “hoe sneller hoe beter”.
Biobrandstof is de oplossing (nog) niet
Kan de luchtvaart schoner worden dankzij biobrandstof? De luchtvaartsector zelf ziet knelpunten. Grondstoffen voor biobrandstof – afval, afgewerkte bakolie – zijn er genoeg, bleek uit een rapport van Clean Skies for Tomorrow, een coalitie van onder meer KLM, Schiphol, Boeing en Airbus. De productiecapaciteit voor zulke brandstof schiet echter tekort: die is slechts goed voor 1 procent van de wereldwijde vraag naar vliegtuigbrandstof.
Biobrandstoffen zetten sowieso veel minder zoden aan de dijk dan synthetische brandstoffen, zei Paul Peeters, lector duurzaam transport in Breda, onlangs tijdens een digitale bijeenkomst van actiegroepen en deskundigen. “Maar die laatste zijn aanzienlijk duurder, dan moet de ticketprijs misschien wel verdubbelen.” En elektrisch vliegen? “Wishful thinking”, oordeelde Joris Melkert, luchtvaartdeskundige aan de TU Delft.
Lees ook:
Greenpeace wil KLM via de rechter tot klimaatactie dwingen
Het kabinet moet KLM dwingen tot actie op klimaatgebied. Met die eis Greenpeace stapt naar de rechter. Volstrekt kansloos is dat niet.
