AnalyseArbeidsmarkt
Het Ser-rapport is alweer een advies aan het nieuwe kabinet, maar wel een voor bovenop de stapel
Minder flexwerk, een hoger minimumloon en een nieuw soort werktijdverkorting bij economische tegenspoed. Die speerpunten zijn werkgevers en werknemers binnen de Sociaal Economische Raad (Ser) overeengekomen. Het stapeltje ‘zwaarwegende adviezen voor een nieuw kabinet’ begint intussen aardig hoog te worden.
Nederland is een land van miljoenen werknemers met vaste banen bij goedwillende werkgevers. Die zich elke maand zeker weten van hun salaris, ook in coronatijd. Maar ook van groepen flexwerkers, uitzendkrachten en zzp’ers-tegen-wil-en-dank. Die voor werkgevers als onmisbaar voegwerk dienen om roosters dicht te metselen. Maar net zo makkelijk weer gepasseerd worden als hun bijdrage even niet meer noodzakelijk is.
Aan die groeiende kloof moet een einde komen, schrijft de Ser in een advies voor de komende jaren aan de regering. “Er zijn spanningen in de samenleving”, constateren werkgevers (zoals VNO-NCW en MKB Nederland) en vakbonden (FNV en CNV) in gezamenlijkheid. “De kansenongelijkheid neemt al langer toe. Onzeker werk en flexibele arbeidscontracten spelen een belangrijke rol; flexibiliteit wordt te vaak als ‘beschikbaar voor alles, recht op niets’ vormgegeven.” Jongeren, vrouwen en (arbeids)migranten zijn in dit soort flexibele banen oververtegenwoordigd. “De coronacrisis heeft hun positie extra verslechterd”, analyseert het Ser-rapport.
Minder flexwerk
Dat vraagt om een hervorming van de arbeidsmarkt, vinden de Ser-partners. Waarbij de hoofdlijn is dat flexibele contracten prima zijn om bijvoorbeeld pieken in het hoogseizoen of bezettingsproblemen op te vangen. Maar niet om mensen structurele werkzaamheden te laten doen omdat dat voor werkgevers lekker goedkoop is. Uitzendkrachten moeten daarom op zijn minst op dezelfde arbeidsvoorwaarden kunnen rekenen als collega's in vaste dienst, adviseert de Ser.
Dat is vooral voor werkgevers een breuk met het verleden. “Het is voor het eerst dat ook zij erkennen dat vaste contracten de norm zijn”, constateert CNV-voorzitter Piet Fortuin. VNO-NCW-voorzitter Ingrid Thijssen noemt het ‘voortschrijdend inzicht’. “Het past bij onze nieuwe koers.” Bovendien, benadrukt ze, staan in het advies óók plannen om flexibiliteit voor werkgevers op een andere manier te waarborgen.
Via een soort nieuwe werktijdverkorting, om precies te zijn. Als werkgevers tijdelijk in zwaar weer belanden, mogen ze werknemers voor 20 procent van de tijd naar huis sturen. Zij krijgen dan wél volledig doorbetaald, waarbij de overheid 75 procent van het salaris voor haar rekening neemt. Dat klinkt duur, maar volgens Thijssen kost het uiteindelijk niets. “De situatie nu is dat een bedrijf met vijf werknemers er bij een crisis één naar huis stuurt, die dan een uitkering krijgt. Nu hou je die vijfde in dienst, en smeer je de uitkering over vijf mensen uit.”
Behoeden voor ontslag
De noodsteun tijdens de coronacrisis heeft geholpen om tot dit soort nieuwe inzichten, oplossingen én een gezamenlijk advies te komen, merkt FNV-voorzitter Tuur Elzinga. “Daarbij is het toch gelukt om ondanks de crisis grote groepen mensen te behoeden voor ontslag. Dit is absoluut geïnspireerd op die ervaring.”
De vraag die nu volgt, is wat een nieuw kabinet ermee gaat doen. Het stapeltje zwaarwegende adviezen voor de formatie groeit steeds verder. Vorige week landde er een gezamenlijk stikstofplan van onder meer boeren- en natuurpartijen, al leek het draagvlak daarvoor minder sterk verankerd dan voor dit SER-arbeidsmarktplan.
“Het is een pakket waarvoor in elk geval draagvlak is bij werknemers én werkgevers”, benadrukt Elzinga. Maar hoe voorkom je dat een nieuwe regering - met alle plannen en prioriteiten die ze heeft - selectief gaat shoppen in zo'n advies? “De politiek gaat er zelf over wat ze ermee doet, maar als je er slechts bepaalde delen van uitvoert, bestaat ook de kans dat het draagvlak wegvalt.” Fortuin: “Het politieke landschap is erg versnipperd. Ik hoor juist terug dat ze blij zijn dat wij op deze manier richting geven. Want hier komen ze zelf nooit uit.”
Voorstellen uit het Ser-rapport
- Nulurencontracten worden afgeschaft. Daarvoor in de plaats komen basiscontracten met in elk geval een minimaal aantal gewerkte uren per kwartaal. Zo wordt voorkomen dat werknemers permanent in onzekerheid zitten over hun loon en aantal gewerkte uren.
- De maximale termijnen voor tijdelijke en uitzendcontracten worden verkort. Werknemers kunnen straks nog hooguit drie jaar via tijdelijke contracten werken; nu is dat nog vijfenhalf jaar. Bij uitzendcontracten geldt dat werknemers niet na anderhalf jaar, maar al na een jaar meer rechten krijgen. Zij komen eerder in ‘fase B’ van een uitzendcontract. Dan moet er bijvoorbeeld volledig worden doorbetaald als er even geen werk is en kan een contract minder snel en makkelijk worden opgezegd.
- Het minimumloon moet wat de Ser-partners betreft in elk geval omhoog. De koppeling met uitkeringen blijft daarbij bestaan: ook daar komt dus geld bij. Om hoeveel geld dat moet gaan, staat niet vermeld. Vakbond FNV voert al een tijdje campagne om het minimumloon naar 14 euro per uur te brengen. Daar denken de werkgevers anders over.
- De Ser wil dat er snel verbetering komt in de woon- en werksituatie van arbeidsmigranten. Het rapport dat de commissie-Roemer eind vorig jaar uitbracht, moet daarom in zijn geheel worden overgenomen. Hoofdpunten daaruit zijn bijvoorbeeld dat er meer toezicht moet komen op uitzendbureaus en dat iedere arbeidsmigrant recht heeft op een eigen woonruimte van minstens 15 vierkante meter.
- De sociale partners willen mensen die hun baan dreigen te verliezen beter naar nieuw werk begeleiden. Liefst door ze al voor ontslag te helpen bij het vinden van iets nieuws. Zo’n beter van-werk-naar-werktraject is hard nodig vanwege de digitalisering, maar ook nu er door corona in de ene sector veel banen verdwijnen, terwijl er elders heel hard mensen nodig zijn. In het kader van de coronacrisis zijn er al regionale mobiliteitsteams in het leven geroepen die hiermee aan de slag gaan. De Ser wil dit daarna verder uitbouwen.
- Het advies is nu nog een concept: het moet nog door de leden van de aangesloten organisaties worden goedgekeurd.
Lees ook:
Paars-groen, rechts haakt aan of links laat los: zo staat de formatie ervoor
Van een paars-groen kabinet tot een doorstartvariant, de klus van informateur Hamer is ingewikkeld. Uiterlijk zondag moet ze een voorstel doen wie met wie als eerste om tafel wil. Niet iedereen is even happig.
