Graag wat meer liefde in het bedrijfsleven

Weinig mensen zullen het bedrijfsleven associëren met liefde. Terwijl liefdevol leidinggeven zoveel extra’s kan bieden, stellen econoom Harry Commandeur en theoloog Paul van Geest, twee van de auteurs van het boek Agapè | Caritas in bedrijf. Bedrijven die rekening houden met het ‘hele verschijnsel mens’ hebben daar profijt van, zeggen zij. Het boek bevat tien studies naar organisaties die deze filosofie toepassen op hun dagelijkse bedrijfsvoering.

U wendt zich in het boek tot kerkvader Augustinus, een theoloog, voor inspiratie in het bedrijfsleven. Waarom?

Van Geest: “Meestal vatten economen de mens in hun modellen op als een homo economicus, die altijd rationeel is in zijn overwegingen en consistent in zijn voorkeuren. In gesprek met directeuren van grote bedrijven ontdekten wij dat er in economische beslissingen ook andere factoren een rol spelen dan alleen maar verstandelijke overwegingen. Een van die drijfveren is empathie, wat raakt aan caritas, liefde.

“Augustinus benadrukt dat leiders ook liefdevol, vriendelijk en vriendschappelijk moeten zijn, zodat zij hun ondergeschikte beter kunnen begrijpen. Tegelijk moeten ze krachtige en rechtvaardige beslissingen kunnen nemen, ten gunste van de continuïteit van de onderneming. Empathie, liefde en goede besluiten staan bij Augustinus met elkaar in verband.”

Hoe gaat een liefdevolle leidinggevende in de praktijk te werk?

Van Geest: “Laat ik eerst zeggen wat een liefdevolle leider níet moet doen: dat is een beetje als een softe goeroe het bedrijf rondgaan. Volgens Augustinus mag je mensen keihard confronteren met hun onvolkomenheid, maar dan moeten wel woorden van genezing en heling volgen.”

“Een liefdevolle leider zal dus niet alleen een koele en klinische diagnose stellen als een werknemer eens wat minder omzet maakt. Hij zal zich eerst afvragen: wat heeft hij of zij nodig, en hoe kan ik daarbij ondersteunen? Dan kom je op een persoonlijk vlak en zal de leider in welwillendheid moeten werken naar een oplossing. Een liefdevolle leider is daadkrachtig én empathisch.”

Commandeur: “In het augustijnse leiderschap staat de gemeenschap centraal, niet status en eigenbelang. Als leidinggevende heb je dan niet alleen rekening te houden met de belangen van je bedrijf of de aandeelhouder, maar ook die van de medewerker of van de maatschappij.”

Hoe komt dat naar voren bij de bedrijven die u heeft onderzocht?

Commandeur: “Zaadveredelingsbedrijf Rijk Zwaan zet bijvoorbeeld al jaren de werknemer officieel op één. Medewerkers krijgen na hun sollicitatie gelijk een vast contract, en alle directiebesluiten worden uitgebreid besproken met het personeel. Zij laten zien dat zoiets niet alleen bij kleine bedrijven kan, want het heeft meer dan 3000 werknemers wereldwijd.

“Of neem de Caesar Groep, een IT-bedrijfje van 250 man, waar ze de persoonlijke ontwikkeling van de werknemer centraal stellen in de bedrijfsvoering. Daar hebben ze allerlei gelden beschikbaar voor als mensen kwetsbaar worden en zelfs om studerende kinderen van medewerkers financieel bij te staan. Het bedrijf kan wel dubbel zo veel winst maken, maar stopt dat geld dus in de werknemers.

“Interessant is ook Gabriël Financiële Bescherming, een klein bedrijf van pakweg dertig man dat op een totaal andere manier naar de financiële sector kijkt. Dat werkt volgens de credo’s ‘genoeg, gelukkig en gerust’. Alle overwinst die het bedrijf maakt, gaat in een stichting en naar een goed doel. Het kleine bedrijfje laat geld weer zijn wat het moet zijn, namelijk een instrument voor welvaart en welzijn, en niet een doel op zichzelf.”

U schrijft dat al die bedrijven ook succesvol zijn. Wat voor soort succes is dat?

Commandeur: “Je ziet dat een aantal van die bedrijven succes heel anders definieert dan alleen in termen van geld. De tien bedrijven streven niet naar maximale winst, maar bevredigende winst, tussen de 3 en 12 procent van de omzet. Want je hebt natuurlijk wel wat kapitaal nodig om beheerst te groeien of tegenslagen op te kunnen vangen als je langer wilt leven. Maar succes zit voor hen dus ook in werknemers, goede producten en continuïteit.

“Dit model van agapè (beheerste liefde, red.) hoeft niet voor elk bedrijf ideaal te zijn. Maar als een organisatie wil kijken of er een alternatief is voor het koele Angelsaksische model van winstmaximalisatie, dan heeft zij hier tien casussen van bedrijven die dat met worstelingen en kwetsbaarheid anders proberen te doen.”

Harry Commandeur, Joyce Rupert, Paul van Geest e.a., ‘Agapè | Caritas in bedrijf: Een praktisch raamwerk voor leidinggeven’. Met een voorwoord van Jan Peter Balkenende. Boom; 272 blz. € 29,90.

Lees ook:

De manager van de toekomst laat de controle los

In coronatijd moeten veel managers hun mensen vanuit huis aansturen. Dat leidinggeven op afstand vergt kwaliteiten die veel managers niet eerder hebben gebruikt, zeggen deskundigen.