Gedupeerde ouders krijgen hun leven nooit terug, vrezen ze. ‘Koop ik vandaag eten of betaal ik de huur?’

Rosita Aanstoot: ‘De emotionele schade kun je niet kwijtschelden’

Dat de Belastingdienst heeft beloofd om haar privéschulden kwijt te schelden, zou betekenen dat Rosita Aanstoot uit Nijverdal na acht jaar schuldenvrij is. “Dat idee voelt heel lekker.” Maar haar bewindvoerder moet het eerst nog zwart-op-wit krijgen, dan pas gaat ze het vieren.

Ze vindt het vooral goed nieuws voor haar drie kinderen die inmiddels groot en redelijk zelfstandig zijn, maar die acht jaar geleden nog op de kinderopvang zaten als zij en haar man aan het werk waren. “Met drie kinderen tikken de kosten voor de opvang flink aan, maar door de kinderopvangtoeslag kon het uit”, zegt ze.

Tot die plots werd stopgezet en de al verkregen toeslag werd teruggevorderd. Zonder uitleg over waarom dat gebeurde, moest het gezin 150.000 euro terugbetalen. Ze kwamen de afgelopen jaren niet verder dan 70.000 euro. Daarna had het jonge gezin geen geld meer voor de huur. Er werd beslag gelegd op hun inkomen en de auto.

Ze belandden in de schuldhulpverlening en drie jaar lang waren ze vaste klant bij de voedselbank. “We konden geen verjaardagspartijtjes of vakanties vieren. En we konden bijna nooit cadeaus kopen voor de kinderen.” De impact die dat heeft gehad op haar kinderen is blijvend, weet ze. “Als ze na de kerstvakantie weer op school kwamen, was het altijd ‘wat heb jij gedaan of wat heb jij gekregen?’ Dan was hun antwoord meestal: ‘Niets’.”

Een van de moeilijkste momenten van leven met een schuld vond Aanstoot dat ze de kinderen moest vragen hun belangrijkste spullen aan te wijzen zodat ze die bij familieleden konden neerzetten, omdat deurwaarders beslag kwamen leggen op de inboedel.

Twijfelen aan alles en iedereen
Door de toeslagenaffaire is Aanstoots vertrouwen in de overheid en andere mensen ver te zoeken. “We zijn zoveel vrienden en familieleden verloren omdat zij op een geven moment ook dachten: dit is zo vreemd, de Belastingdienst zal wel gelijk hebben, jullie zullen wel fraude hebben gepleegd. En ik kon maar deels bewijzen dat het niet zo was, omdat ook ik geen idee had waarom dit ons was overkomen.”

“Uiteindelijk ga je dan aan iedereen en alles twijfelen”, legt ze uit. “Ook aan jezelf.” De plotselinge schulden zorgden bij het gezin voor barre situaties. “Er werd beslag gelegd op de auto die mijn man daarom naar een garage moest brengen een paar dorpen verderop. Omdat we geen ander vervoersmiddel hadden, moest hij vanaf de garage 18 kilometer naar huis lopen.” En er was ook niet altijd genoeg eten. “Ik heb gezorgd dat de kinderen altijd goed konden eten, maar daardoor moest ik soms zelf dineren met een boterham.”

Nu ze deels gecompenseerd is voor de financiële schade, is er weer wat lucht. Laatst nog ging ze met haar jongste zoon een broek kopen. “Kunnen we dat wel betalen mama? Kunnen we dan wel eten”, citeert ze hem. Ze is even stil. “Die emotionele schade, daar valt niet tegenop te compenseren en die kun je ook niet kwijtschelden.”

Naciye Polat: ‘Elke dag is gevuld met donderwolken’

Daar zat ze dan, vorige week in Den Haag, tegenover Alexandra van Huffelen, de staatssecretaris van financiën. “Ze vroeg wat ze voor me kon betekenen”, zegt Naciye Polat uit Den Haag over dat gesprek. De moeder van drie zit als gevolg van de toeslagenaffaire met 6 ton aan schulden.

“Ik wil dat jullie teruggeven wat jullie van mij hebben gepikt”, was haar antwoord. Maar dat is eigenlijk onmogelijk na alles wat er is gebeurd, dacht ze direct daarna. Want ze heeft geen ‘zonnige dagen’ meer. Elke dag is nu gevuld met donderwolken, zegt ze, doelend op haar psychische toestand, haar depressieve klachten, zelfmoordneigingen zelfs.

Dat de Belastingdienst haar schulden wil kwijtschelden, maakt niet dat die problemen verdwijnen. Ze kan niet zomaar terug naar de tijd van voor de toeslagenaffaire, de 2014-Polat met een eigen winkel in Den Haag, zoals ze dat zelf zegt.

In 2014 zorgde haar moeder voor de kinderen als gastouder. Ze had daarvoor een speciale cursus gevolgd bij een erkend gastouderbureau en zich officieel als gastouder aangemeld bij de Belastingdienst. Niets aan de hand, tot Polat een blauwe brief op de mat vond. De kinderopvangtoeslag werd stopgezet. In de brief stond ook dat ze facturen van haar onderneming moest insturen. Dat deed ze, zeshonderd facturen scande ze in en stuurde ze op, al begreep ze niet zo goed waarom. Wat hebben facturen van mijn bedrijf met de kinderopvang te maken, dacht ze. Ze deed het maar.

Alleen maar om daarna te horen dat het insturen van facturen helemaal niet nodig was. Maar de kinderopvangtoeslag werd wel stopgezet. En dat niet alleen, de fiscus vorderde meteen 100.000 euro aan eerder ontvangen kinderopvangtoeslag terug.

Valse hoop
Het begin van het einde, noemt ze dat moment. Want om die terugvordering te kunnen betalen, werd beslag gelegd op haar eengezinswoning, haar auto, haar zaak. En tot op de dag van vandaag zit ze daardoor in de schulden. De 30.000 euro compensatie die alle gedupeerde ouders krijgen, is ze alweer bijna kwijt. “Aan schuldeisers en rekeningen die er al veel te lang lagen.”

Dus komt de Belastingdienst voor haar gevoel een beetje laat met het idee om schulden kwijt te schelden, zodat gedupeerden de 30.000 euro voor zichzelf kunnen houden en niet meteen moeten weggeven aan schuldeisers. Ze geeft toe: ze is ook sceptisch. “Ik wil wel van mijn schulden af, maar ik hou niet van valse hoop. En al die private schuldeisers moeten hier vast ook nog aan meewerken. Hoelang gaat dat duren en willen al die eisers dat?”, vraagt ze zich hardop af. “Eerst zien, dan geloven”, concludeert ze.

Bovendien zal ze zonder schulden niet ineens haar huwelijk terugkrijgen of een leven zonder depressieve klachten en concentratiestoornissen, want dat is ook schade. Maar dat is zo pijnlijk en heftig dat ze aan Van Huffelen maar vertelde dat ze in de toekomst graag een auto wil kopen. Een kleintje. Zodat als haar kinderen sporten zij ze een keer naar een wedstrijd kan brengen.

Mandy Richter: ‘Geef ik mijn geld vandaag uit aan eten of aan de huur?’

Jarenlang zagen bekenden haar als de vrouw die niet met geld kon omgaan. Haar eigen moeder zei weleens: “Mandy, je hebt een gat in je hand”. “Maar dat was niet zo”, zegt Mandy Richter uit Rotterdam.

In 2012 werd de kinderopvangtoeslag van haar eerste kind en later ook van haar tweede kind stopgezet, omdat de fiscus concludeerde dat ze niet de juiste documenten had ingeleverd. Maar niemand kon haar zeggen wat er dan precies miste of fout was gegaan. Ondertussen kreeg ze het bericht dat ze 24.000 euro aan ontvangen kinderopvangtoeslag moest terugbetalen.

“En dan ga je het ene gat met het andere vullen”, zegt ze over waarom ze nu in de schuldsanering zit met een totale schuld van 71.000 euro. “Op een gegeven moment leggen ze beslag op bijna alles. En het leefgeld om je gezin van te onderhouden is echt heel laag. Dan kom je voor keuzes te staan, zoals: geef ik mijn geld vandaag uit aan eten of aan de huur?”

En zelfs als haar schulden straks zijn kwijtgescholden, is ze door die ervaring behoorlijk klaar met Nederland. “Ik heb vier kinderen van 10, 7 en 3 jaar en één van twee maanden oud. Maar ik durf de jongsten niet naar de opvang te brengen. Ik ben veel te bang dat ik weer problemen krijg met die toeslagen, die stress kan ik niet meer aan.” En dus heeft ze nu een baan als bron- en contactonderzoeker bij de GGD. “Dat werk kan ik vanuit huis doen. Zo kan ik zelf op de kinderen letten”, zegt ze.

Deze week heeft ze gehoord dat ze op 30 april de 30.000 euro compensatie krijgt die alle gedupeerden is beloofd. “Het is te hopen dat mijn schulden tegen die tijd zijn kwijtgescholden, anders zie ik helemaal niets van dat bedrag terug”, zegt ze.

Weg hier
Maar ze laat het daar niet bij zitten. “Ik ga naar de Commissie Werkelijke Schade. Want ik wil ook een vergoeding voor alles wat ik mijn kinderen de afgelopen jaren niet heb kunnen geven, zoals een cadeautje op hun verjaardag of een nieuwe broek, maar ook een spaarpotje voor als ze straks willen studeren als ze 18 zijn.”

Pas als ze ook daarvoor passende compensatie heeft gekregen, kan ze de toeslagenaffaire een plek gaan geven. En dat gaat ze doen in Curaçao. “Daar wil ik opnieuw beginnen. Ik wil gewoon weg hier.”

Tot die tijd volgt ze met verbazing het nieuws uit Den Haag. “Dat Rutte een land wil regeren, terwijl hij zelf een aandeel heeft in het kapotmaken van duizenden ouders, daar kan ik met mijn hoofd niet bij. In Den Haag praten ze over deze affaire alsof het gaat over het verkeerd wegzetten van een pot suiker, in plaats van het ruïneren van levens. En ook de Belastingdienst maakt fout op fout op fout”, zegt Richter. “Nu is weer bekend geworden dat een groep ouders onterecht te horen heeft gekregen dat ze geen recht hebben op compensatie. Dat is toch niet te geloven?”

Lees ook:

Vertrouwen in formatie naar nul na nieuwe onthulling toeslagenschandaal

Het kabinet hield bewust informatie over het toeslagenschandaal achter voor het parlement. Die onthulling schaadt opnieuw het vertrouwen in premier Mark Rutte. Een vierde kabinet onder zijn leiding lijkt verder weg dan ooit.