Europa mogelijk aan vooravond recessie door oorlog in Oekraïne

Net nu de economische dreiging van het coronavirus na twee jaar wat is gaan luwen, staat Europa mogelijk alsnog aan de vooravond van een recessie. Uit eerste schattingen blijkt dat de wereldhandel direct een flinke knauw heeft gekregen van de oorlog in Oekraïne en alle sancties tegen Rusland.

Bovenop die gedaalde wereldhandel komen nog de exploderende prijzen voor olie en gas, terwijl inflatie ook vóór de Russische invasie al een probleem was in Europa. Consumentenprijzen stegen de afgelopen maanden in recordtempo, in februari was het leven in de eurozone 5,8 procent duurder dan een jaar geleden. Ook in Nederland gaf dat zorgen over dalende koopkracht.

Nog veel ruimte omhoog

De geruststellende boodschap was daarbij steeds dat de prijsstijgingen waarschijnlijk vanzelf weer zouden afvlakken. De voornaamste aanjager waren de energieprijzen, die vanaf afgelopen najaar begonnen te stijgen. En die stijging zou heus niet eeuwig doorzetten, was het idee.

Inmiddels heeft president Poetin met zijn inval bewezen dat er nog veel ruimte omhoog was. Sinds het begin van de oorlog is de olieprijs al met één derde verder gestegen. De Europese gasprijs schoot maandagochtend met 70 procent omhoog. Op de Amsterdamse gasbeurs tikte de prijs zelfs even 345 euro per megawattuur aan. Dat is meer dan een vertienvoudiging van wat er tot een jaar geleden voor werd betaald.

De ontwikkelingen in Oekraïne stapelen zich zo snel op dat het voor economen lastig is om met precieze schattingen over de gevolgen te komen, zegt monetair econoom Carsten Brzeski van ING. “Maar mijn onderbuikgevoel zegt wel: we stevenen af op een recessie.”

Bakkers en gasovens

Deels komt dat doordat consumenten de hoge olie- en gasprijzen niet alleen ‘aan de pomp’ gaan merken, of bij het betalen van de energierekening, maar ook in de supermarkt.

Fabrikanten hebben immers óók veel last van de gasprijzen, en moeten hun hogere productiekosten op een gegeven moment gaan doorberekenen aan de consument. “Bakkers bakken hun broden voornamelijk met gasovens”, geeft Rabobank-analist Sebastiaan Schreijen als voorbeeld.

Maar eigenlijk wordt volgens Schreijen bijna alles duurder rond het produceren van eten en drinken: iets invriezen kost energie, iets opwarmen en per vrachtwagen rondbrengen ook.

Sancties raken niet alleen agressors

Door de hogere energiekosten zullen sommige producenten hun fabriek zelfs af en toe noodgedwongen een dag stil moeten zetten, verwacht Brzeski van ING. Dat zou een lagere productie betekenen en daarmee minder economische groei.

Ondertussen raken de economische sancties tegen Rusland en Wit-Rusland natuurlijk niet alleen de agressors zelf: voor de rest van de wereld, Europa voorop, valt er nu een afzetmarkt weg. Voor de oorlog was zo’n 4,1 procent van de Europese export bestemd voor Rusland, en het is niet duidelijk hoeveel er nog van die handel overblijft.

Een vooraanstaande Duitse denktank, het Kiel Institute for the World Economy, kwam maandag met de eerste schattingen over gedaalde wereldhandel vanwege de oorlog. Daaruit bleek dat de export in de Europese Unie al met 2,8 procent is gedaald, en in Duitsland zelfs met 3,8 procent.

Nog maar een voorproefje

Volgens Vincent Stamer, samensteller van de handelsindicator, zijn deze cijfers nog maar een voorproefje van de economische gevolgen van de oorlog. Wereldwijd sorteren beleggers daar alvast op voor: overal staan de aandelenkoersen al dagenlang op rood, terwijl goud als ‘veilige haven’ juist in prijs is gestegen.

Dat de energieprijzen op maandagochtend zo fors stegen, kwam onder meer door de Amerikaanse toespelingen op een ban op Russische olie. Als westerse landen daadwerkelijk besluiten om geen olie meer af te nemen van Rusland, wordt die markt per direct nog veel krapper dan ze al was.

De Verenigde Staten zijn nu druk aan het praten met oliestaten waar ze eerst liever met een boog omheen liepen. Zo lopen er gesprekken met Venezuela, en wordt er ook gewerkt aan een deal met Iran.

Lees ook:

De oorlog maakt de positie van Oekraïense vrachtwagenchauffeurs nóg kwetsbaarder

Op de Nederlandse truckparkings wemelt het van de Oekraïense vrachtwagenchauffeurs. Ze zitten in feite dubbel klem: terug naar huis kunnen ze in dit stadium van de oorlog eigenlijk al niet meer. Maar eeuwig blijven doorrijden in slechte arbeidsomstandigheden is ook loodzwaar.