Bijstand
Den Haag belde bijna iedereen die langdurig in de bijstand zit: slechts 10 procent kan meteen aan het werk
Van de Hagenaars die al minstens anderhalf jaar in de bijstand zitten, is slechts een klein deel in staat om op korte termijn aan het werk te gaan. Dat blijkt uit een inventarisatie van de gemeente, die bijna alle bijstandsontvangers persoonlijk sprak.
Meteen weer aan de slag als zich een passende vacature aandient? Voor de meeste mensen in Den Haag die langdurig in de bijstand zitten, is dat niet haalbaar. Zij hebben vaak te maken met verschillende problemen: schulden bijvoorbeeld, of een slechte gezondheid, maar ook eenzaamheid. Van de mensen die al meer dan anderhalf jaar in de bijstand zitten, kan slechts 10 procent direct op de werkvloer functioneren.
Dat blijkt uit het eindrapport van Werkoffensief +500, een groot project om mensen vanuit de bijstand aan werk te helpen. Een van de voornaamste doelstellingen: een beter zicht krijgen op juist die mensen die al langdurig van een uitkering afhankelijk zijn. Medewerkers van de gemeente gingen met bijna iedereen persoonlijk in gesprek. Niet alleen om te kijken wat de kansen op werk waren, maar ook om breder te bezien hoe zelfredzaam mensen waren. En welke hulp ze nodig hadden.
Combinatie van problemen
Dat bleek voor de gemeente een eye-opener. “De problematiek is complexer gebleken dan eerder werd verondersteld", schrijft wethouder Arjen Kapteijns (GroenLinks) in een brief aan de gemeenteraad. “Het gaat vaak over meerdere leefgebieden tegelijk. Zo zien we dat mensen (een combinatie van) financiële mentale en gezondheidsproblemen hebben.” Op al die terreinen is meer dan de helft van de mensen hooguit ‘beperkt zelfredzaam’, zo blijkt uit het eindrapport.
Die problemen met geld en gezondheid staan een snelle terugkeer naar werk dus vaak in de weg. Maar dat betekent niet dat de 90 procent die níet meteen aan de slag kan ook direct is afgeschreven. Grofweg de helft van de 18.000 bijstandsontvangers kan op termijn wél de stap naar een baan zetten. Maar bij hen, zo toont het rapport, heeft het in eerste instantie weinig zin ze aan te sporen tot sollicitaties. “Voor veel mensen is het wegnemen van belemmeringen een betere eerste stap.”
Ook groep die níet aan het werk kan
Naast de 10 procent met direct perspectief op werk en de 50 procent die op termijn weer aan de slag zou kunnen, blijft dus nog een groep van 40 procent over. Die is ook op termijn niet in staat de stap naar betaald werk te zetten, schat de gemeente in. “We moeten accepteren dat een grote groep mensen nooit aan het werk kan.” Omdat ze ernstig ziek zijn bijvoorbeeld, of beperkingen hebben die de stap naar werk ook op lange termijn bijna onmogelijk maken. “Zij hebben andere vormen van dienstverlening en zorg nodig.”
Maar ook deze groep kan de gemeente helpen om een bijdrage aan de maatschappij kunnen leveren. Den Haag experimenteert al met initiatieven om vrijwilligerswerk beter op waarde te schatten. Bijvoorbeeld via het project Instapwerk, waarbij mensen via laagdrempelig vrijwilligerswerk kunnen bijdragen aan hun eigen wijk. Deelnemers krijgen daarvoor een vergoeding van 150 euro per maand, bovenop hun uitkering.
“Er is meer nodig dan alleen gericht zijn op de uitstroom naar werk", concludeert wethouder Kapteijns. “We moeten vooral ook kijken naar wat de mensen verder helpt. En welke maatschappelijke baten het oplevert als mensen naar vermogen meedoen in de samenleving, zonder dat dit direct een (fulltime) baan hoeft te zijn.”
Meer mensen uit de bijstand
De directe aanleiding voor het project Werkoffensief +500 was dat Den Haag meer mensen in de bijstand had dan waarvoor het volgens de landelijke verdeelsystematiek geld van het Rijk kreeg. Dat was reden voor de ambitie om jaarlijks minstens 500 mensen meer dan de landelijke norm vanuit een uitkering aan het werk of naar school te krijgen.
Ondanks de weerbarstige realiteit waarop de gemeente dus stuitte, lukte dat in 2019. Toen werden ruim 3.100 uitkeringen beëindigd, ruim boven de landelijke taakstelling van 2.600. Daarna bemoeilijkte de coronacrisis de uitstroom in 2020 en 2021, waardoor de teller rond de 2.700 bleef steken. Wel kwamen er mede door de steunmaatregelen aan bedrijven minder nieuwe mensen in de bijstand terecht. Dat beeld is overigens landelijk terug te zien.
Lees ook:
De Participatiewet is te streng, dus zoeken gemeenten de randjes van de wet op
De Participatiewet is te veel gericht op het tegengaan van misbruik en te weinig op het helpen van mensen, vindt de Vereniging Nederlandse Gemeenten. En dus werken veel gemeenten in feite met een boogje om de wet heen. Zoals in Den Haag en Waalre.
