Pensioenfondsen worden snoeihard getroffen door het nieuwe coronavirus, dat ook huishoudt op de financiële markten.
Nu beurskoersen én rentes wereldwijd dalen, zakken ook de Nederlandse pensioenfondsen diep weg. Met name ambtenarenfonds ABP, met 2,8 miljoen deelnemers de grootste, heeft het zwaar. Voor elke euro die het fonds nu en in de toekomst aan pensioen heeft beloofd aan ambtenaren en onderwijspersoneel, heeft ABP nog maar 88 cent in kas. Eind januari was dit nog 94 cent.
In percentages uitgedrukt heet die verhouding de dekkingsgraad, en die daalde ook fors bij de andere grote fondsen. Zorgfonds PFZW zakte met 5 procent naar 90 procent. De twee fondsen die samen de metaalsector beslaan, PME en PMT, komen uit op een dekkingsgraad van ongeveer 92 procent.
Dat komt niet alleen doordat het de afgelopen weken zo hard tekeergaat op de beurs. Ook voor de coronacrisis zat de pensioensector al krap.
Vooral de almaar dalende rente op staatsleningen doet al jaren pijn. Fondsen beleggen voor een deel in die veilige obligaties en dat levert op termijn minder op. Maar belangrijker: de pensioenfondsen zijn verplicht de verwachte groei van hun vermogen te berekenen aan de hand van deze rente. Daalt het verwachte rendement op Nederlands staatspapier, dan daalt ook de groeisnelheid waarmee fondsen, bij wet verplicht, moeten rekenen. En dus moeten ze bij een lagere rente meer geld in kas hebben om straks, in de verre toekomst, evenveel uitkeringen uit te betalen.
In één maand is de waarde van alle toekomstige uitkeringen bij ABP zo met liefst 19 miljard euro gestegen, maakte het fonds maandag bekend. Vorig jaar daalde de rente ook, en ook toen steeg daarom de waarde van alle toekomstige uitkeringen. Maar anders dan, nu was 2019 een topjaar op de aandelenbeurs. Met andere woorden: tegenover die zwaarder wegende verplichtingen konden fondsen een fors groeiend vermogen zetten. Daardoor daalde dekkingsgraad per saldo nog wel, maar minder hard.
Altijd prijs? Dat blijkt een droom
Analisten denken dat de aandelenkoersen vorig jaar zo omhoogschoten omdat veilige beleggingen zoals staatsobligaties op termijn weinig meer zullen opleveren. Dat lijkt haast op een altijd-prijs-situatie: ofwel de rente staat laag en daardoor de aandelen hoog, of vice versa. Het coronavirus helpt de mensen die dat denken nu uit hun droom. Kenners hebben aan aloude beursanalogieën niet meer genoeg om de desastreuze situatie te beschrijven: ‘een bloedbad’ werd vorige week vervangen door ‘een granaat in een bloedbad’. En dat beurssentiment vooralsnog alleen maar toe, nu de reikwijdte van het virus ook blijft toenemen.
Daarom zullen de dekkingsgraden van de fondsen nu al weer een stuk lager zijn dan die 88 procent van ABP, of de 90 procent van PFZW. Die cijfers werden opgemaakt op 28 februari, toen de meest grove beursdalingen nog moesten komen. Nederlands’ bekendste beursindex, de AEX, stond eind februari nog op 539 punten. Maandagochtend zakte hij even tot onder de 400 punten. Nu beleggen Nederlandse pensioenfondsen maar voor een klein deel in Nederlandse bedrijven, maar die AEX-daling staat voor een wereldwijde trend.
Gaat op zijn minst de rente dan weer wat omhoog, zodat dat de dekkingsgraden nog wat optrekt? Daar lijkt het niet op. Ten eerste omdat wereldwijd de ene na de andere centrale bank haar beleidsrente naar beneden bijstelt om zo de economie aan te jagen. Dat de Europese Centrale Bank het voor nu bij andere maatregelen dan renteverlaging heeft gehouden, komt vooral doordat de rente in Europa al niet verder meer omlaag kan.
Daarnaast daalt het rendement op staatsobligaties nog omdat beleggers hun geld uit de roerige aandelenmarkten trekken en toch de staatsobligatiemarkt weer opzoeken. Die investeerders krijgen dan weinig rente van de overheden waaraan ze geld lenen, maar veilig is de belegging wel. Hoe meer mensen een staatsobligatie kopen, hoe meer die in prijs stijgen door de grote vraag ernaar. Die hogere aankoopprijs drukt het gemiddelde rendement dat het schuldpapier oplevert, met een nog lagere effectieve rente tot gevolg.
Voorlopig bevinden de pensioenfondsen zich daarom nog op woelige baren. Er wordt nu druk vergaderd over het nieuwe pensioenstelsel, dat het kabinet vorig jaar overeenkwam met vakbonden en werkgeversorganisaties in het pensioenakkoord. Voor deze zomer volgt uit het overleg van de speciaal opgezette stuurgroep of pensioenfondsen hun financiële positie in het vervolg anders mogen berekenen.
Lees ook:
Minister Koolmees en vakbonden morrelen aan pensioenakkoord
De rekenrente staat ter discussie. Minister Koolmees en de vakbonden overwegen het pensioenakkoord open te breken.
Komt er dit jaar eindelijk een oplossing voor de dreiging van pensioenkortingen? Vier vragen en antwoorden
Komt er in 2020 dan eindelijk een oplossing voor de blijvende dreiging van pensioenkortingen?
