Dankzij basisinkomen kunnen Brazilianen een stuk makkelijker rondkomen

Taiana Pereira (31), in keurig blauw uniform gestoken, is een gescheiden moeder van drie kinderen. Ze werkt als verkoopster bij een drogisterij en verdient een slordige 300 euro per maand, grofweg het minimumloon in Brazilië. Dat is te weinig om de huur en de school van haar kinderen van te betalen én om ook nog haar gezin van te eten te geven.

Gelukkig woont Pereira in de kleine gemeente Maricá, niet ver van Rio de Janeiro. Daar is eind vorig jaar een basisinkomen geïntroduceerd, de bolsa mumbuca, bekostigd door royalties uit een olieveld dat voor de kust van de stad ligt.

Ongeveer een kwart van de bevolking (40.000 mensen) komt in aanmerking voor de financiële bijdrage, die begint vanaf omgerekend 28 euro per maand. Dat bedrag krijgen ze niet uitbetaald in de Braziliaanse munteenheid real, maar in mumbuca, een fictieve munteenheid op een pasje of een app, waar de deelnemers alleen in Maricá mee terecht kunnen. Meer dan drieduizend van de ongeveer 6800 winkels in Maricá doen mee aan het project.

Voor Pereira is de beurs een uitkomst. “Ik krijg voor drie personen mumbuca, voor mezelf en voor de twee oudsten. De jongste is jonger dan drie, die komt nog niet in aanmerking.” Ze ontvangt maandelijks 390 real, omgerekend ruim 80 euro. “Als het salaris nog niet binnen is, heb ik een buffertje, dan kan ik eten kopen of spullen voor school voor de kinderen”, vertelt ze, staande tussen de stellingen met tandpasta aan de ene kant en producten voor haarverzorging aan de andere kant.

Pereira is vooral blij dat ze door mumbuca haar hand niet hoeft op te houden bij haar ex-man. “Het maakt me onafhankelijk”, zegt de verlegen verkoopster niet zonder trots.

Subsidie allerarmsten

Voorheen kreeg ze bolsa família, het beroemde subsidieprogramma voor de allerarmsten van de voormalige president Lula. “Maar toen ik ging werken, was dat afgelopen.”

Mumbuca is makkelijker, vindt ze, omdat de voorwaarden minder streng zijn. De belangrijkste: je moet minstens drie jaar als inwoner bij de gemeente Maricá ingeschreven staan en je mag met het hele gezin niet meer dan drie minimumlonen, zo’n 660 euro per maand, verdienen.

De drogisterij waar ze werkt, keten Farmácia Popular, accepteert de mumbuca-pas ook en volgens Pereira heeft dat de omzet verhoogd. “We zien dat er nu meer klanten met een kleine beurs binnenkomen dan voorheen.”

Dat zegt ook bedrijfsleider Emerson Neto (45) van de schoenenzaak Pé Bacana, een paar straten verderop. “Wij accepteren sinds december de mumbuca-pas en onze omzet is omhooggegaan. Al onze medewerkers gebruiken de pas ook”, zegt hij wijzend op zes jonge mannen en vrouwen die glimlachend toehoren.

Het mes snijdt aan twee kanten, daar zijn winkeleigenaren en pasgebruikers het wel over eens. De gebruiker krijgt een steuntje in de rug voor zijn maandelijkse uitgaven en dat kunnen velen met de lage lonen die de meerderheid van de Brazilianen verdient heel goed gebruiken.

Anderzijds profiteren de deelnemende winkels er ook van: de pas is een middel om de bewoners meer in eigen stad te laten besteden. “Veel mensen werken in de aanpalende gemeenten São Gonçalo en Niterói”, verklaart economisch wethouder José Carlos de Azevedo.

In zijn werkkamer hangt een beeltenis van revolutieleider Che Guevara. Het gemeentebestuur van Maricá is al twaalf jaar van linkse snit en volgens de joviale De Azevedo is de oppositie kansloos bij de verkiezingen voor een nieuwe burgemeester en gemeenteraad. “We staan op meer dan 95 procent in de peilingen”, schept hij op zonder van kleur te verschieten .

Uitbreiding mogelijk

De Azevedo laat er ook geen misverstand over bestaan dat het mumbuca-programma bedoeld is als subsidie voor de laagste inkomens, al bestaat het idee het uit te breiden over de hele bevolking. De Azevedo: “Onze doelstelling is dat er geen misère bestaat in Maricá. Arme mensen hebben we hier wel, maar geen extreem arme mensen.”

De wethouder is ervan overtuigd dat het programma het linkse gemeentebestuur zal helpen op het pluche te blijven. Dat is dan ook meteen een van de belangrijkste kritiekpunten van de politieke oppositie in de gemeenteraad: de beurs is cliëntelistisch en zou ertoe verleiden minder te werken.

Effect onderzocht

De hogeschool UFF in de naburige stad Niterói gaat onderzoeken wie er gelijk heeft door te volgen wat het effect van het basisinkomen op de bevolking van Maricá is. “We gaan vergelijken hoe de situatie is van mensen die de steun wel ontvangen en die hem niet ontvangen”, zegt econoom Fábio Waltenberg, verbonden aan de UFF. “En we kijken naar dingen als ‘gaan mensen beter eten?’ als ze aan het programma deelnemen, en naar ander consumptiegedrag.”

De onderzoekers van de UFF gaan ook bekijken of de prijzen in de gemeente stijgen als de consumentenvraag omhooggaat. Als de resultaten van het onderzoek bekend zijn, bekijkt de gemeente of het programma wordt uitgebreid over grotere delen van de bevolking.

Lees ook:

Een essay van Ingrid Robeyns : De schimmige beloften van het basisinkomen.

Een sympathiek idee, dat basisinkomen. Het trekt mensen uit de armoede en bevrijdt ze uit bullshit jobs, schrijft filosoof en econoom Ingrid Robeyns. Maar om dat ideaal te verwezenlijken, moeten de belastingen omhoog. Kan het anders?